ΙΛΑΡΙΩΝ, ὁ Ὅσιος πατὴρ ἡμῶν, ἤκμασε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Νικηφόρου τοῦ Πατρικίου ἐν ἔτει ωβ’ (802) καὶ Σταυρακίου, Μιχαὴλ Ραγκαβὲ καὶ Λέοντος Ἀρμενίου τοῦ εἰκονομάχου. Κατήγετο δὲ ἐκ Καππαδοκίας, πατέρα μὲν ἔχων Πέτρον καλούμενον, μητέρα δὲ Θεοδοσίαν. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἦτο γνωστὸς εἰς τὸν βασιλέα, ἐπειδὴ αὐτὸς ἐχορήγει τὸν ἄρτον τῆς βασιλικῆς τραπέζης. Ἀφοῦ δὲ ὁ Ὅσιος ἐγεννήθη καὶ ἀπεγαλακτίσθη, ἐστάλη εἰς σχολεῖον διὰ νὰ μάθῃ ἐπιμελῶς τὰ ἱερὰ γράμματα. Ὅτε δὲ ἔφθασεν εἰς τὴν ἡλικίαν τῶν εἴκοσι χρόνων, ἐγκαταλείψας εὐαγγελικῶς πατέρα, μητέρα, οἰκίαν, πλοῦτον καὶ πάντα τὸν κόσμον, ἐγένετο Μοναχὸς εἰς τὸ ἐν Κωνσταντινουπόλει Μοναστήριον, τὸ καλούμενον τοῦ Ξηροκηπίου. Κατόπιν ἀναχωρήσας ἐκεῖθεν, μετέβη εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ Δαλμάτου καὶ ἐκεῖ ἔλαβε τὸ μέγα καὶ ἀγγελικὸν σχῆμα, ἤτοι ἐγένετο μεγαλόσχημος. Ὅθεν τηρῶν ὑπακοὴν καὶ ταπείνωσιν καὶ ἡσυχάζων, εἰργάζετο ὁ ἀοίδιμος εἰς τὸν κῆπον τοῦ Μοναστηρίου ἐπὶ χρόνους δέκα. Ἀφοῦ δὲ ἐκαθάρισε τὴν ψυχήν του ἐξ ὅλων τῶν παθῶν καὶ ἐλάμπρυνεν αὐτὴν ὡς ἥλιον διὰ τῶν ἀρετῶν, ἐγένετο ὑπὸ τῆς θείας χάριτος θαυματουργὸς διώξας ἀπὸ ἕνα νέον τὸ ἀκάθαρτον δαιμόνιον, τὸ ὁποῖον ἠνώχλει αὐτόν. Διὰ τοῦτο ὁ Ἡγούμενος τοῦ Μοναστηρίου ἐποίησεν αὐτὸν ἱερέα, ἂν καὶ μὴ θέλοντα.

Ὅτε δὲ ὁ Ἡγούμενος ἐκεῖνος ἐτελεύτησε, μετὰ παρέλευσιν χρόνων τινῶν, ἀνεχώρησεν ὁ Ἅγιος ἀπὸ τὸ Μοναστήριον καὶ διῆλθεν εἰς τόπον καλούμενον Ὀψίκιον καὶ ἐκεῖθεν μετέβη εἰς τὸ Μοναστήριον τῶν Καθαρῶν. Τοῦτο μαθόντες οἱ Μοναχοὶ τοῦ Μοναστηρίου του ἀνέφεραν εἰς τὸν τότε ἅγιον Νικηφόρον τὸν Πατριάρχην. Ὁ δὲ Πατριάρχης ἀνέφερε τοῦτο εἰς τὸν βασιλέα Νικηφόρον, παρακινήσας αὐτὸν νὰ στείλῃ καὶ νὰ ἐπαναφέρῃ τὸν Ὅσιον. Ὅθεν ὑπακούσας ὁ Ὅσιος εἰς τὰς παρακινήσεις τοῦ Πατριάρχου καὶ τοῦ βασιλέως, ἐπέστρεψε καὶ ἔγινεν Ἡγούμενος καὶ Ἀρχιμανδρίτης, καθὼς ἦτο ἡ τοιαύτη ἐκεῖ συνήθεια, διορισθεῖσα ὑπὸ Συνόδου. Διῆλθε λοιπὸν ὁ Ὅσιος χρόνους ὀκτώ, ποιμαίνων χριστομιμήτως τοὺς πιστοὺς τοῦ Χριστοῦ. Ὅτε δὲ ἔγινε βασιλεὺς Λέων ὁ Ἀρμένιος ἐν ἔτει ωιγ’ (813) καὶ ἠθέτησε τὴν προσκύνησιν τῶν ἁγίων Εἰκόνων, τότε καὶ ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων ὡδηγήθη εἰς τὸν βασιλέα καὶ ἠναγκάζετο παρ’ αὐτοῦ, μὲ διαφόρους λόγους, ἀπειλὰς καὶ ὑποσχέσεις, νὰ μὴ προσκυνῇ τὰς ἁγίας Εἰκόνας. Ἀλλ’ ὅμως ὁ Ἅγιος ἤλεγξεν αὐτὸν καὶ ὠνόμασεν ἄθεον καὶ νέον παραβάτην Ἰουλιανόν. Ὅθεν ἐκ τῶν λόγων τούτων ἐθυμώθη ὁ βασιλεὺς καὶ ἀπειλήσας ὅτι θὰ τῷ ἐπιβάλῃ τιμωρίας πολλὰς καὶ φοβερὰς ἔρριψεν αὐτὸν εἰς τὴν φυλακήν.