Ἡ Σύναξις τῆς ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ἐν τῷ «ᾌδειν», ἤτοι ἡ ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου ΓΑΒΡΙΗΛ παράδοσις τοῦ ὕμνου «Ἄξιόν Ἐστιν».

Λαβὼν δὲ ταύτην ὁ ξένος ἔγραψεν ἐπ’ αὐτῆς διὰ τοῦ δακτύλου του τὸν ρηθέντα ὕμνον, ἤτοι τὸ «Ἄξιόν ἐστιν» καί, ὦ τοῦ θαύματος! τόσον βαθέως ἐχαράχθησαν τὰ γράμματα ἐπὶ τῆς σκληρᾶς πλακός, ὡς νὰ ἐγράφησαν ἐπὶ κηροῦ ἁπαλωτάτου· εἶτα εἰπὼν εἰς τὸν ἀδελφόν, ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸ ἑξῆς οὕτω νὰ ψάλλητε ὑμεῖς καὶ ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι, ἔγινεν ἄφαντος. Ἦτο δὲ οὗτος Ἅγιος Ἄγγελος ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ, ἵνα ἀποκαλύψῃ τὸν ἀγγελικὸν τοῦτον ὕμνον καὶ διὰ τὴν Μητέρα τοῦ Θεοῦ πρεπωδέστατον.

Ἀφ’ οὗ ἐπανῆλθεν ἐκ τῆς ἀγρυπνίας ὁ γέρων καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ κελλίον, ἀρχίζει ὁ ὑποτακτικός του νὰ ψάλλῃ τὸ «Ἄξιόν ἐστιν», καθὼς ὁ Ἄγγελος παρήγγειλεν εἰς αὐτόν, καὶ ἀκολούθως δεικνύει εἰς τὸν γέροντά του καὶ τὴν ρηθεῖσαν πλάκα μὲ τὰ ἀγγελοχάρακτα γράμματα· ὁ δὲ ταῦτα ἀκούσας καὶ ἰδὼν ἔμεινεν ἐκστατικὸς διὰ τὸ τοιοῦτον θαυμάσιον. Λαβόντες λοιπὸν καὶ οἱ δύο τὴν ἀγγελοχάρακτον ἐκείνην πλάκα μετέφεραν εἰς τὸ Πρωτᾶτον, καὶ δείξαντες αὐτὴν εἴς τε τὸν πρῶτον τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ εἰς τοὺς λοιποὺς γέροντας τῆς κοινῆς Συνάξεως, διηγήθησαν εἰς αὐτοὺς ἅπαντα τὰ γενόμενα· οἱ δὲ δοξάσαντες ὁμοφώνως τὸν Θεὸν καὶ εὐχαριστήσαντες τὴν Κυρίαν ἡμῶν Θεοτόκον διὰ τὸ παράδοξον τοῦτο, εὐθὺς ἀπέστειλαν τὴν πλάκα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν πρός τε τὸν Πατριάρχην καὶ πρὸς τὸν Βασιλέα, σημειώσαντες εἰς αὐτοὺς διὰ γραμμάτων ἅπασαν τὴν ὑπόθεσιν τοῦ τοιούτοι θαυματουργήματος.

Ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ὁ μὲν ἀρχαγγελικὸς οὗτος ὕμνος διεδόθη εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην, ἵνα ψάλληται εἰς τὴν Θεομήτορα ὑφ’ ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, καὶ ὑπ’ αὐτῶν ἔτι τῶν παίδων· ἡ δὲ Ἁγία Εἰκὼν τῆς Θεοτόκου ἡ εὑρισκομένη εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ κελλίου ἐκείνου, εἰς τὸ ὁποῖον ἐγένετο τὸ τοιοῦτον θαῦμα, μετεφέρθη ὑπὸ τῶν Πατέρων τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἰς τὴν μεγαλοπρεπῆ Ἐκκλησίαν τοῦ Πρωτάτου, καὶ ἐκεῖ εὑρίσκεται μέχρι σήμερον, ἐνθρονισμένη ἐπὶ τοῦ ἱεροῦ συνθρόνου ἐντὸς τοῦ Ἁγίου Βήματος, ἐπειδὴ ἐνώπιον τῆς εἰκόνος ταύτης ἐψάλη τὸ πρῶτον ὑπὸ τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ ὁ ὕμνος οὗτος. Τὸ δὲ κελλίον ἔλαβε τὴν ἐπωνυμίαν «Ἄξιόν ἐστιν» καὶ ὁ λάκκος εἰς τὸν ὁποῖον τὸ κελλίον εὑρίσκεται ὀνομάζεται παρὰ πάντων μέχρι σήμερον ᾌδειν, ὃ ἐστὶ ψάλλειν, διότι ἐν αὐτῷ ἐψάλη πρῶτον ὁ ἀγγελικὸς καὶ θεομητροπρεπὴς αὐτὸς ὕμνος.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὥστε τέσσαρας ὕμνους ἔχομεν ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολικῇ Ἁγίᾳ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ ὑπὸ Ἀγγέλων ὑμνηθέντας τὸ πρῶτον, τὸ «Δόξα ἐν Ὑψίστοις Θεῷ», τὸ «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος Σαβαώθ» καὶ τὸ Τρισάγιον, ἤτοι τὸ «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς». Ἕνα δὲ εἰς τὴν Θεοτόκον, τὸν παρόντα. Ὅσοι δὲ λέγουσιν, ὅτι ἐκ τῆς Ἁγίας Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου ἐξεφωνήφη ὁ ὕμνος τοῦ Ἄξιόν ἐστιν, δὲν λέγουσιν ὀρθῶς.