Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς ἀοιδίμου καὶ παμμακαρίστου βασιλίσσης καὶ κτιτορίσσης τῆς σεβασμίας Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος Σωτῆρος Χριστοῦ ΕΙΡΗΝΗΣ, τῆς διὰ τοῦ ἁγίου καὶ ἀγγελικοῦ σχήματος μετονομασθείσης ΞΕΝΗΣ Μοναχῆς.

Ἡ Ἁγία Ξένη ὡς Εἰρήνη βυζαντινὴ βασίλισσα καὶ σύζυγος τοῦ αὐτοκράτορος Ἰωάννου Βʹ Κομνηνοῦ, ἐν θαυμασίῳ αὐτοκρατορικῷ αφιερωματικῷ ψηφιδωτῷ τοῦ ὑπερῷου τῆς Ἁγίας Σοφίας ἐν Κωνσταντινουπόλει. Ἔργον ΙΒʹ αἰῶνος.
ΕΙΚΟΝΑ

ΕΙΡΗΝΗ ἡ ἀοίδιμος βασίλισσα ἐγεννήθη μὲν ὑπὸ γονέων εὐτυχῶν, βασιλέων τῆς Δύσεως, ἐκ νεαρᾶς δὲ ἡλικίας ἐδείκνυεν ἡ μακαρία ὁποία μέλλει νὰ γίνῃ ἀκολούθως, καθὼς καὶ τὰ εὔκαρπα δένδρα δεικνύουσιν ἅμα τῇ ἀρχῇ τῆς βλαστήσεώς των ὁποίους καρποὺς μέλλουσι νὰ ἀποφέρωσι· προκόπτουσα δὲ ἔγινεν εἰς ὅλους ὀνομαστὴ καὶ περίφημος, διότι ἡ ἀρετὴ συνηθίζει νὰ φανερώνῃ τοὺς μεταχειριζομένους αὐτήν, κἂν ἐκεῖνοι ὦσι κεκρυμμένοι εἰς γωνίαν τινὰ ἢ ἀπόκεντρον τόπον. Ἐπειδὴ δὲ τότε ἐζητεῖτο ὑπὸ τῶν ἀοιδίμων βασιλέων Ἀλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ καὶ τῆς τούτου συζύγου Εἰρήνης, οἱ ὁποῖοι ἐν ἔτει ͵αο’ (1070) ἐβασίλευον, ὡραία καὶ ἐνάρετος κόρη εὗρον τὴν ἀοίδιμον ταύτην Εἰρήνην, ἥτις συνεκέντρωνεν εἰς ἑαυτὴν ὅλα τὰ καλὰ καὶ ταύτην συνῆψαν διὰ γάμου μὲ τὸν θεοπάροχον αὐτῶν βλαστὸν καὶ πορφυρογέννητον βασιλέα Ἰωάννην. Ὅθεν τὰ πάντα ἐπληρώθησαν εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάσεως.

Ἐγέννησε λοιπὸν ἡ μακαρία αὕτη μὲ τὸν ρηθέντα Ἰωάννην τέκνα ὀκτώ, τέσσαρα ἄρρενα καὶ τέσσαρα θήλεα, τὰ ὁποῖα ἀνέθρεψε μεγαλοπρεπῶς καὶ βασιλικῶς. Ὕστερον δέ, λογιζομένη τὰ γόητρα τοῦ κόσμου τούτου καὶ αὐτὴν ἔτι τὴν βασιλείαν ὡς μηδέν, ἔλεγε μυστικῶς καθ’ ἑαυτὴν τὸ τοῦ Δαβίδ· «Τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου, ἐν τῷ καταβαίνειν με εἰς διαφθοράν;». Ὅθεν δὲν ἔπαυε νυχθημερὸν ἡ τρισολβία νὰ λατρεύῃ τὸν Θεὸν διὰ τῶν μεσολαβήσεων καὶ παρακλήσεών της εἰς τὸν βασιλέα πρὸς βοήθειαν τῶν δεομένων, ὑπερασπιζομένη μὲν καὶ παντοιοτρόπως εὐεργετοῦσα τοὺς χρείαν ἔχοντας, χαίρουσα δὲ περισσότερον εἰς τὸ νὰ δίδῃ αὐτὴ καὶ νὰ ἐλεῇ τοὺς πτωχούς, παρὰ εἰς τὸ νὰ λαμβάνῃ παρ’ ἄλλων. Ἀλλὰ καὶ ὅσα χρήματα περιῆλθον εἰς χεῖράς της πρὸ τοῦ νὰ στεφθῇ βασίλισσα, ὅλα τὰ διένειμεν εἰς τοὺς πένητας οὖσα προστάτις τῶν ὀρφανῶν καὶ χηρῶν καὶ τῶν Μοναστηρίων, τὰ ὁποῖα ἐπλούτισε διὰ χρημάτων.

Τὰς δὲ ἄλλας ἀρετὰς αὐτῆς πῶς δύναμαι νὰ διηγηθῶ ἢ πῶς νὰ ἀπεικονίσω τὴν πρᾳότητα αὐτῆς, τὸ ἤρεμον, τὴν ταπεινοφροσύνην, τὴν εἰς πάντας εὐπροσηγορίαν, τὴν χάριν, τὴν ἑτοιμολογίαν, τὴν μακροθυμίαν; Διότι οὐδέποτε ὠργίσθη ἡ μακαρία οὐδὲ ἐκινήθη εἰς ὕβριν κατά τινος ἢ ἐκδίκησιν, ἀλλὰ καὶ ἂν ἔπρεπε νὰ μειδιάσῃ, τὸ μειδίαμά της ὤφειλε νὰ εἶναι σεμνότατον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τῆς περικαλλοῦς καὶ περιωνύμου ταύτης Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος βλέπε καὶ ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» εἰς τὴν εἰκοστὴν ἕκτην τοῦ Ὀκτωβρίου ἐν τῇ ἀπὸ Θεσσαλονίκης Ὁ Ὅσιος οὗτος Δωρόθεος εἰς ποίαν μεγάλην περιωπὴν ἔφθασεν ἐκ τῆς ὑποταγῆς καὶ ταπεινώσεώς του μαρτυροῦσιν οἱ λόγοι αὐτοῦ, οἱ εὑρισκόμενοι ἐν τῷ βιβλίῳ, τῷ περιέχοντι τὰς Κατηχήσεις Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου. Ἐν δὲ τοῖς χειρογράφοις εὑρίσκονται καὶ ἄλλα συγγράμματα τοῦ αὐτοῦ Δωροθέου.

 Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Δοσιθέου βλέπε εἰς τὸν ἐν ταῖς Κατηχήσεσι τοῦ Στουδίτου πρῶτον λόγον τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου, τοῦ καὶ γέροντος καὶ ἐπιστάτου αὐτοῦ χρηματίσαντος, ἵνα μάθῃς ὅτι αὐτὸς ὁ μακάριος ἐστάθη τὸ ἄγαλμα τῆς ὑποταγῆς καὶ ὑπακοῆς, τὸν ὁποῖον πρέπει νὰ ἔχωσιν ὡς παράδειγμα ζωντανὸν ὅλοι οἱ ὑποτακτικοὶ καὶ ὑπήκοοι, ἵνα καὶ τῆς ἴσης αὐτοῦ δόξης ἀξιωθῶσιν ἐν τῇ Βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. Εἰς τὸ Ἅγιον τοῦτον Δοσίθεον πλήρη Ἀκολουθίαν συνέταξεν ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.

 Περὶ τῆς περικαλλοῦς καὶ περιωνύμου ταύτης Μονῆς τοῦ Παντοκράτορος βλέπε καὶ ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» εἰς τὴν εἰκοστὴν ἕκτην τοῦ Ὀκτωβρίου ἐν τῇ ἀπὸ εἰς τὴν βασιλεύουσαν μεταθέσει τῆς εἰκόνος τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Ὁ δὲ Γεωγράφος Μελέτιος λέγει ὅτι ἡ Μονὴ αὕτη ἐκτίσθη ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Ἰωάννου τοῦ Κομνηνοῦ, συζύγου τῆς Εἰρήνης, ὡς λέγει καὶ ὁ Νικήτας (βιβλ. αʹ, κεφ. αʹ). Κατὰ τὸ παρὸν ὅμως Συναξάριον, ἐκτίσθη ἀπὸ τὴν Εἰρήνην τὴν γυναῖκα τοῦ Ἰωάννου ἐπιβεβαιεῖ δὲ τοῦτο καὶ ὁ Κίνναμος (βιβλ. αʹ). Εἰς αὐτὸ ἐφυλάσσοντο πολλὰ ἀξιόλογα, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ ἱστορηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ Εἰκὼν τῆς Θεοτόκου. Εὑρίσκετο δὲ αὕτη ἡ Μονὴ πλησίον τοῦ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἐχρημάτισαν εἰς αὐτὴν Μοναχοὶ ἑπτακόσιοι, καλούμενοι τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου. Τώρα αὕτη λέγεται Ζεϊρέκι.