ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ἡ Ἁγία διεβλήθη ὡς Χριστιανὴ ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος ἦτο ἡγεμὼν εἰς τὴν Νικομήδειαν καὶ ἐκινεῖτο διωγμὸς κατὰ τῶν Χριστιανῶν. Παρεστάθη ὅθεν ἔμπροσθεν τοῦ Ἀλεξάνδρου· ἐρωτηθεῖσα δὲ καὶ παρρησίᾳ εἰποῦσα, ὅτι εἶναι εὐσεβής, δέρεται εἰς τὸ πρόσωπον καὶ ἐπειδὴ δερομένη ηὐχαρίστει τὸν Θεόν, διὰ τοῦτο γυμνώνεται καὶ δέρεται μὲ ραβδία· ἐπειδὴ δὲ περισσότερον ἡ Ἁγία ηὐχαρίστει τὸν Κύριον, ἐθυμώθη ὁ ἡγεμὼν περισσότερον, καὶ προστάσσει νὰ ἁπλώσουν τὴν Μάρτυρα καὶ τόσον πολὺν τὴν ἔδειραν, ὥστε ἔγινεν ὡς νὰ ἦτο μία πληγὴ ὅλον τὸ σῶμά της· ἔπειτα ἀπέσπασαν τὸ κάτωθι τῶν ποδῶν της δέρμα. Ἐπειδὴ δὲ εἰς τὴν βάσανον ταύτην εὑρισκομένη ἐφώναζεν ἡ Ἁγία· «Ὁ Θεός μου, εὐχαριστῶ σοι», διὰ τοῦτο κατὰ προσταγὴν τοῦ ἡγεμόνος τρυπῶνται οἱ ἀστράγαλοι τῆς Μάρτυρος καὶ βάλλονται εἰς αὐτοὺς περόναι σιδηραῖ· ἀπὸ δὲ τὰς περόνας δένονται ἁλυσίδες, καὶ ἀπὸ τὰς ἁλυσίδας κρεμᾶται ἡ Ἁγία μὲ τὴν κεφαλὴν πρὸς τὰ κάτω· κάτωθεν δὲ καπνίζεται ἡ μακαρία μὲ βρωμερὸν καπνὸν θείου, πίσσης, ἀσφάλτου (ἡ ὁποία εἶναι ὁμοία μὲ τὸ θεῖον) καὶ μολύβδου, μὲ σκοπόν, ἵνα, τὸν καπνὸν μὴ ὑποφέρουσα, ἀποθάνῃ ταχέως ἡ τοῦ Κυρίου ἀθλήτρια· ἀλλ’ ὅμως ἡ Ἁγία ὑπομένουσα τὴν βάσανον ταύτην μὲ χαράν, ὡς νὰ εὑρίσκετο εἰς τρυφὴν καὶ ἀνάπαυσιν τοῦ Παραδείσου, τόσον προθύμως ηὐχαρίστει καὶ ἐδοξολόγει τὸν Θεὸν περισσότερον.
Βλέπων λοιπὸν ὁ ἡγεμών, ὅτι θεωρεῖ ὡς παίγνιον τὰς τιμωρίας, προστάσσει νὰ ἀναφθῇ μία κάμινος καὶ νὰ ριφθῇ μέσα εἰς αὐτὴν· ἡ δὲ Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ σφραγίσασα τὸν ἑαυτόν της μὲ τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ, εἰσῆλθε μέσα εἰς τὴν κάμινον, καὶ ἐστάθη ὥρας πολλάς, χωρὶς νὰ δοκιμάσῃ καμμίαν βλάβην, ὥστε ἐκ τοῦ μεγάλου θαύματος τούτου ἐξεπλάγησαν ἅπαντες μετὰ ταῦτα προσέταξεν ὁ ἡγεμὼν νὰ ἐκβάλουν τὴν Ἁγίαν ἀπὸ τὴν κάμινον καὶ νὰ ἀπολύσουν ἐναντίον της δύο τεραστίους λέοντας, ἡ δὲ Ἁγία προσευχομένη ἔμεινεν ἐκ τούτων ἀβλαβής· ὅθεν ὁ ἡγεμὼν Ἀλέξανδρος βλέπων ταῦτα πάντα καὶ κατανυγεὶς τὴν ψυχήν, ἔπεσεν εἰς τοὺς πόδας τῆς Ἁγίας λέγων· «Ἐλέησόν με, δούλη τοῦ ἐπουρανίου Βασιλέως καὶ συγχώρησόν μοι διὰ τὰς βασάνους τὰς ὁποίας σοὶ προὐξένησα καὶ κάμε καὶ ἐμὲ συστρατιώτην τοῦ ἰδικοῦ σου βασιλέως, ἐπειδή, καθὼς λέγεις, αὐτὸς δέχεται τοὺς ἁμαρτωλούς». Τότε ἡ Ἁγία εὐχαριστήσασα τὸν Παντοδύναμον Θεόν, κατήχησε τὸν ἡγεμόνα· καὶ παρουσιάσασα αὐτὸν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν πρὸς τὸν Ἐπίσκοπον τῆς Νικομηδείας Ἀντώνιον, ἐβάπτισεν αὐτόν.