Ὑποσημειώσεις
[1] Τὸ βάλσαμον ἢ ὀποβάλσαμον (ὀπὸς ὀνομάζεται τὸ γαλακτόχρουν ὑγρὸν τὸ λαμβανόμενον ἐκ χαραττομένου ἢ κοπτομένου φυτοῦ) εἶναι ἔκκριμα διαφόρων φυτῶν, ἔχον εὐάρεστον ὀσμὴν καὶ θεραπευτικὰς ἰδιότητας. Βάλσαμον ὀνομάζεται καὶ κάθε φυτὸν ἐκκρίνον τοιοῦτον ὑγρὸν μὲ τοιαύτας ἰδιότητας. Τὸ καταλληλότερον πρὸς παρασκευὴν τοῦ θεραπευτικοῦ ὀποβαλσάμου φυτὸν καλλιεργεῖται εἰς βαλσαμῶνας, φυτευόμενον ὡς ἄμπελος, γεωργούμενον καὶ κλαδευόμενον μετὰ πολλοῦ κόπου, πρὸς φαρμακευτικὴν χρῆσιν. Κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ἦτο περιζήτητον. Ὑπάρχουν ἐπίσης καὶ δένδρα ἐν Ἀμερικῇ καί τινα ἐν τῇ Δυτικῇ Ἀσίᾳ ἐκ τοῦ φλοιοῦ τῶν ὁποίων ἐκκρίνεται τοιοῦτον ὑγρόν, ὡς παρ’ ἡμῖν ἡ ρητίνη ἐκ τῶν πεύκων. Ὁ Βουρχάριος ἐν τῇ περιγραφῇ τῶν Ἱεροσολύμων γράφει, ὅτι ἐν Αἰγύπτῳ ὑπῆρχε κῆπος τοῦ βαλσάμου ὡραιότατος μὲ πηγήν, εἰς τὴν ὁποίαν ᾄδεται λόγος ὅτι ἡ Θεοτόκος, φεύγουσα τὸν Ἡρῴδην, ἔπλυνε τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ, τὸν τόπον δὲ αὐτὸν τιμῶσι μεγάλως Χριστιανοὶ καὶ Ἀγαρηνοὶ διὰ τὰ ἐκεῖ γενόμενα θαύματα. Βλέπε πλατύτερον ἐν τῇ ὑποσημειώσει τοῦ Συναξαρίου εἰς τὴν ἐν Αἰγύπτῳ Φυγὴν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῇ κϛʹ (26ῃ) τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».
[2] Ὁ ἱστορικὸς Σωκράτης ἐν βιβλ. δʹ κεφ. κβʹ τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας» αὐτοῦ, ὡς ἑξῆς διηγεῖται τὰ περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Ἀμμούν. Νέος ὢν ὁ Ἀμμοὺν δὲν ἤθελε νὰ ὑπανδρευθῇ. Ἐπειδὴ δὲ οἱ συγγενεῖς του συνεβούλευον αὐτόν, ὅτι ὑβρίζει μὲ τοῦτο τὸν τίμιον γάμον, ἔλαβε σύζυγον. Ἀφοῦ δὲ ἔφερε αὐτὴν εἰς τὸν κοιτῶνα, ἐπῆρε τὸ βιβλίον τῶν Ἀποστόλων καὶ ἀνεγίνωσκε εἰς ἐπήκοον αὐτῆς τὴν πρώτην πρὸς Κορινθίους ἐπιστολὴν τοῦ Παύλου, ἑρμηνεύων ὅσα παραγγέλλει ἐκεῖ πρὸς τοὺς ὑπανδρευμένους ὁ Ἀπόστολος προσέθετε δὲ καὶ αὐτὸς ἀφ’ ἑαυτοῦ, πολλά, πόσον δηλαδὴ κοπιαστικὴ εἶναι ἡ μεταξὺ γυναικὸς καὶ ἀνδρὸς συμβίωσις, πόσα φορτικὰ ἔχει αὕτη διὰ τὴν ἀνατροφὴν τῶν τέκνων αὐτῆς καὶ ἄλλα. Ἔλεγε δὲ καὶ ὅτι ἡ παρθενία εἶναι καθαρὰ καὶ ἐλευθέρα, καὶ κάμνει τοὺς παρθένους νὰ πλησιάζωσιν εἰς τὸν Θεόν. Ὅθεν μὲ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα ἔπεισεν αὐτὴν νὰ ζήσουν μὲ παρθενίαν. Καὶ λοιπὸν λαβὼν αὐτήν, ἐπῆγεν εἰς τὸ ὄρος τῆς Νιτρίας, καὶ ἐκάθισαν ὁμοῦ εἰς μίαν καλύβην, μὴ ἔχοντες διάκρισιν ἄρρενος καὶ θήλεος, ἀλλ’ ἓν ὄντες ἐν Χριστῷ. Εἶτα ἐκάθισαν ἕκαστος χωριστά, καὶ διῆλθον τὴν ζωήν των μὲ ξηροφαγίαν καὶ μεγάλην ἄσκησιν. Λέγει δὲ ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ, ὅτι τὸ ὄρος, εἰς τὸ ὁποῖον διέτριβεν ὁ Ἀντώνιος, ὅτε εἶδε τὴν ψυχὴν τοῦ Ὁσίου Ἀμμοὺν ἀνερχομένην, ἦτο μακρὰν ἀπὸ τὸ ὄρος τῆς Νιτρίας, εἰς τὸ ὁποῖον ἦτο ὁ Ἀμμούν, δεκατρεῖς ἡμέρας (λόγ. ξζʹ σελ. 392). Φαίνεται δὲ ὅτι ὁ Ἀμμοὺν οὗτος εἶναι ὁ ἴδιος ἐκεῖνος, ὁ ἀναφερόμενος εἰς τὰς ἑπτὰ τοῦ Δεκεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»), καθότι καὶ ἐκεῖνος ἐν τῇ Νιτρίᾳ ἦτο. Περὶ τοῦ Ὁσίου Ἀμμοὺν γράφει καὶ ὁ Ὅσιος Ἱερώνυμος ὅτι τὸν ἐπεσκέφθη, πιστεύεται δὲ ὅτι περὶ τοῦ ἰδίου τούτου Ἀμμοὺν πρόκειται. Τὴν περιγραφὴν ταύτην τοῦ Ὁσίου Ἱερωνύμου ληφθεῖσαν ἐκ τοῦ «Ἐκλογίου» παραθέτομεν ἀνωτέρω (βλ. σελ. 123 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου) διασκευασμένην φραστικῶς.
Ἀναγινώσκομεν ἐπίσης εἰς τὸν «Εὐεργετινὸν» ὅτι ἐπαινετὴν ἀπόκρισιν ἔδωκεν ὁ Ἀμμοὺν οὗτος εἰς τὸν ἐρωτήσαντα αὐτὸν ἀδελφὸν καὶ εἰπόντα· «Μὲ ἀποστέλλει ὁ Πνευματικός μου Πατὴρ εἰς διακονίαν, καὶ φοβοῦμαι τὴν πορνείαν». Ὁ δὲ Ἀμμοὺν εἶπε πρὸς αὐτόν· «Εἰς ὁποίαν ὥραν ἔρχεται εἰς σὲ πειρασμός, εἰπέ· Ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, διὰ τῶν εὐχῶν τοῦ πατρός μου, λύτρωσαί με». Ἐπληρώθη δὲ ὁ λόγος τοῦ Ἁγίου διὰ τῶν ἔργων· διότι ἀπελθόντος τοῦ ἀδελφοῦ ἐκείνου ποτὲ εἰς ὑπηρεσίαν τοῦ Γέροντός του, μία παρθένος βλέπουσα αὐτὸν εἰσερχόμενον εἰς τὸν οἶκόν της, ἔκλεισε τὴν θύραν. Ὁ δὲ ἀδελφὸς ἐφώναξε μετὰ φωνῆς μεγάλης καὶ εἶπεν· «Ὁ Θεὸς τοῦ πατρός μου, λύτρωσαί με». Καὶ εὐθὺς εὑρέθη εἰς τὴν ὁδὸν τῆς Σκήτεως («Εὐεργετινός», ἡμετέρα ἔκδοσις, βιβλ. Αʹ, ὑποθ. ΛΘʹ, ἀποφθ. Γʹ, § 2). Προσθέτει δὲ ὁ αὐτὸς «Εὐεργετινὸς» ὅτι ὁ Ἀμμοὺν οὗτος γυμνὸν ποτὲ δὲν εἶδε τὸν ἑαυτόν του, λέγων ὅτι εἶναι ἀπρεπὲς εἰς Μοναχὸν νὰ βλέπῃ γυμνὸν τὸ σῶμά του. Ὅθεν χρείας ποτὲ γενομένης, ἵνα διαπεράσῃ τὸν ποταμὸν τὸν καλούμενον Λύκον, ὅτε ἐγένετο πλήμμυρα νεροῦ, παρεκάλεσε τὸν μετ’ αὐτοῦ εὑρισκόμενον Θεόδωρον νὰ ὑπάγῃ μακράν, διὰ νὰ μὴ ἴδωσι γυμνοὺς ὁ εἷς τὸν ἄλλον, ὅταν κολυμβῶσι. Μακρύναντος δὲ τοῦ Θεοδώρου, πάλιν ὁ Ἀμμοὺν συνεστέλλετο νὰ γυμνωθῇ. Καθ’ ὃν δὲ χρόνον συνεστέλλετο καὶ ἐφρόντιζε πῶς νὰ περάσῃ τὸν ποταμόν, ὤ τοῦ θαύματος! ἡρπάγη (ἴσως ὑπὸ θείου Ἀγγέλου) καὶ εὑρέθη εἰς τὸ ἀντίπεραν τοῦ ποταμοῦ («Εὐεργετινός», ἡμετέρα ἔκδοσις, βιβλ. Γʹ, ὑποθ. ΙϚʹ, ἀποφθ. Αʹ, § 2). Διὰ τοῦτο λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅτι ἡ παρθένος καὶ Μοναχή, ἔστω καὶ ἂν δὲν εἶναι κανεὶς ἄνθρωπος παρών, πρέπει νὰ ἐντρέπεται αὐτὴ ἑαυτήν, καὶ νὰ μὴ πράττῃ κανὲν πρᾶγμα ἀνάξιον τῆς τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ θεωρίας καὶ ἀρεσκείας, ὅπως εἶναι καὶ τὸ νὰ γυμνοῦται· «Κἂν μόνη ἡ παρθένος ᾖ, μηδενὸς ἀνθρώπου παρόντος τὸ σύνολον, πράττειν τι τῶν μὴ ἀξίων τοῦ Νυμφίου οὐκ ἀνεχομένη. Κἂν γὰρ μηδεὶς τῶν ἀνθρώπων ἄλλος παρῇ, ἀλλ’ αὐτὴ ἑαυτῇ πάρεστιν ἡ παρθένος. Καὶ πάντων μᾶλλον ἑαυτὴν ὀφείλει αἰδεῖσθαι. Οὐ γὰρ δὴ τοὺς μὲν ἄλλους, ὡς αἰδοῦς ἀξίους φυλάσσεται, ἑαυτὴν δὲ ὡς οὐκ ἀξίαν αἰδοῦς ἀτιμάσει». Καὶ πάλιν· «Οὐ γὰρ δεῖ, κἂν ἐν οἴκῳ μόνη καθέξηται καθ’ ἑαυτὴν ἡ παρθένος, διότι μηδεὶς πάρεστι τῶν ἀνθρώπων, ἀδιαφόρως γυμνοῦσθαι» (Λόγος περὶ Παρθενίας).
