Ὑποσημειώσεις
[1] Ὁ Προφήτης Ἡσαΐας ἐγεννήθη ἐν Ἱερουσαλὴμ πιθανώτατα περὶ τὸ 765 π.Χ. ἐκλήθη δὲ εἰς τὸ προφητικὸν ἔργον του διὰ θείου ὁράματος κατὰ τὸ τελευταῖον ἔτος τῆς βασιλείας Ἀζαρίου ἢ Ὀζίου (Ἡσ. ϛʹ 1), ἐπροφήτευσεν ὅμως καὶ ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῶν διαδόχων τοῦ Ὀζίου, Ἰωάθαμ, Ἄχαζ, Ἐζεκία καὶ Μανασῆ, διότι ἡ ζωὴ τοῦ Ἡσαΐου παρετάθη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν καὶ τῶν πέντε τούτων βασιλέων. Ὁ δὲ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδᾶτος εἰς τὰ «Ἰουδαϊκὰ» λέγει τὰ ἑξῆς διὰ τὸν Προφήτην Ἡσαῒαν· «Τῷ κατὰ τὰς προρρήσεις πλεονεκτήματι οὗτος διέλαμψε καὶ εἴπερ τις ἄλλος Προφήτης ὑπέρπολλα αὐτὸς ἀπεφθέγξατο καὶ εἰπεῖν ἂν τολμήσαιμι, ὅτι τῷ μεγέθει καὶ τῷ πλήθει τῶν μηνυμάτων, οὐδ’ ὁ πᾶς χορὸς τῶν θεηγόρων αὐτῷ δύναιτ’ ἂν ἐξισωθῆναι, ὡς ἡ ἱερὰ βίβλος αὐτοῦ διαμαρτύρηται, ἣν ἐξηκονταὲξ ἐπιμερίζεται κεφάλαια» (σελ. 228). Τὴν ἀρχὴν τοῦ δευτέρου κεφαλαίου τοῦ Ἡσαΐου ἀναφέρει σχεδὸν αὐτολεξεὶ καὶ ὁ Προφήτης Μιχαίας ἐν τῷ δʹ (4ῳ) κεφαλαίῳ αὐτοῦ. Περὶ τῶν προφητειῶν αὐτοῦ ἀναφέρουσι τὸ Βʹ τῶν Παραλειπομένων (λβʹ 20, 32) καὶ ἡ Δʹ τῶν Βασιλειῶν (κʹ 1-19).
[2] Λέγει δὲ καὶ ὁ ἱερὸς Ἐπιφάνιος, ὅτι ὅταν κατέκοπτον αὐτὸν διὰ πρίονος ἐδίψασεν, Ἄγγελος δέ, φανεὶς ἐξ οὐρανοῦ, ἔσβεσε τὴν δίψαν του δι’ ὕδατος, τὸ ὁποῖον ἦτο ἀρραβὼν τῆς αἰωνίου ζωῆς, ὅτε καὶ πλουσίως ἀνέβλυσεν ἡ πηγὴ τοῦ Σιλωάμ.
[3] Σιλωὰμ ὠνομάσθη ἡ ἀνωτέρω πηγή, ἐπειδή, κατὰ τὸν Δοσίθεον, ὁ Ἡσαΐας παρεκάλεσε τὸν Θεὸν νὰ στείλῃ ὕδωρ καὶ νὰ ἀναβλύσῃ, εὐθὺς δὲ ἦλθε τὸ ἐπιθυμητὸν ὕδωρ. Γράφει δὲ ὁ Εἰρηναῖος, ὅτι ἡ πηγὴ αὕτη ἀνέβρυε περισσότερον ὕδωρ κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ Σαββάτου. Ὅθεν ὁ Κύριος ἔστειλε τὸν ἐκ γενετῆς τυφλὸν εἰς τὴν κολυμβήθραν τοῦ Σιλωάμ, τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Σαββάτου, ἵνα νιφθῇ ἤ, μᾶλλον εἰπεῖν, ἵνα φωτισθῇ, διότι καὶ τὸ ὕδωρ τοῦ βαπτίσματος εἶναι φώτισμα. Πλησίον δὲ αὐτῆς ἐνεταφιάσθη ὁ Ἡσαΐας, ὡς αἴτιος τοῦ ὕδατος· κατά τινας δὲ εἰς τὴν ἰδίαν αὐτὴν κολυμβήθραν ἐχρίσθη βασιλεὺς ὁ Σολομῶν, ἥτις εἰς τὴν Γʹ τῶν Βασιλειῶν (γʹ 33, 38, 45) ὀνομάζεται Γιών. Γειτνιάζει δὲ ἡ πηγὴ τοῦ Σιλωὰμ τῷ Σαββατίῳ ποταμῷ, ὁ ὁποῖος τώρα εἶναι κατάξηρος, κείμενος μεταξὺ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τῆς ταφῆς τῶν ξένων. Λέγει δὲ ὁ Μάγιστρος, ὅτι ἀφ’ ὅτου ἔστειλεν ὁ Κύριος εἰς τὴν κολυμβήθραν τοῦ Σιλωὰμ τὸν ἐκ γενετῆς τυφλόν, ἐχάρισεν εἰς αὐτὴν ἰαματικὴν δύναμιν· διὰ τοῦτο αὕτη πολὺ ὠφελεῖ εἰς τὴν ὄψιν τῶν ὀφθαλμῶν. Σιλωὰμ δὲ πνευματικὸς ἦτο ὁ Χριστός, καθὸ ἀπεσταλμένος ὑπὸ τοῦ Πατρός Του ὡς Μεσσίας, ὡς συμπεραίνει ὁ Ἅγιος Κύριλλος. (Βλέπε σελ. 47 τῆς Δωδεκαβίβλου).
[4] Ὁ Ἅγιος οὗτος Προφήτης ἐτάφη πλησίον τῶν τάφων τῶν βασιλέων ἐπειδὴ κατήγετο ἐκ γένους βασιλικοῦ.
[5] Γαβαών πόλις τῆς Παλαιστίνης ἀπέχουσα τῆς Ἱερουσαλὴμ 20 στάδια (3.700 μέτρα) πρὸς ἀνατολάς.
[6] Βλέπε περὶ τούτων ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ (Δʹ Βασ. κʹ 1-18, Ἡσ. λθʹ 1-7). Λέγει δὲ περὶ τοῦ Προφήτου τούτου καὶ ὁ σοφὸς Σειρὰχ τὰ ἑξῆς· «Ἡσαΐας ὁ Προφήτης, ὁ μέγας καὶ πιστὸς ἐν ὁράσει αὐτοῦ. Ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ ἀνεπόδισεν ὁ ἥλιος καὶ προσέθηκε ζωὴν βασιλεῖ. Πνεύματι μεγάλῳ εἶδε τὰ ἔσχατα καὶ παρεκάλεσε τοὺς πενθοῦντας ἐν Σιών· ἕως τοῦ αἰῶνος ὑπέδειξε τὰ ἐσόμενα καὶ τὰ ἀπόκρυφα, πρὶν ἢ παραγενέσθαι αὐτά». (Σειρὰχ μηʹ 22-25).