ΕΣΠΕΡΟΣ, ΖΩΗ, ΚΥΡΙΑΚΟΣ καὶ ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες ἦσαν κατὰ τοὺς χρόνους Ἀδριανοῦ τοῦ βασιλέως ἐν ἔτει ρκε’ (125), καίτοι δὲ ἦσαν σωματικῶς δοῦλοι Κατάλλου τινὸς καὶ Τετραδίας τῆς γυναικός του, οἱ ὁποῖοι μετῳκισμένοι ὄντες ἐκ τῆς Ρώμης, ἠγόρασαν αὐτοὺς ἐκ τῆς Παμφυλίας, ψυχικῶς ὅμως ἦσαν ἐλεύθεροι. Διὰ τοῦτο δὲν ὑπέφερον νὰ εἶναι δοῦλοι πολὺν καιρὸν εἰς αὐθέντας ἀσεβεῖς καὶ εἰδωλολάτρας, προσκυνοῦντας ἀντὶ τοῦ Ποιητοῦ καὶ τῶν πάντων Δημιουργοῦ εἴδωλα ἄψυχα.

Ὅθεν μίαν φορὰν ὁ Κυριακὸς καὶ ὁ Θεόδουλος, οἱ δύο υἱοὶ τῶν Ἁγίων Ἑσπέρου καὶ Ζωῆς, συνεβούλευσαν τοὺς γονεῖς των, ὅτι δὲν πρέπει νὰ συγκατοικῶσι πλέον μετὰ τῶν ἀσεβῶν, ἀλλὰ νὰ φύγωσιν ἀπ’ αὐτῶν ἵνα μή, μετ’ αὐτῶν μένοντες, συναπολεσθῶσιν. Ἡ δὲ μήτηρ αὐτῶν εἶπε· «Τί νὰ κάμωμεν, ὦ τέκνα, ἀφοῦ εἶναι αὐθένται μας;». Ἀλλ’ οἱ υἱοὶ ἀπεκρίθησαν· «Ἡμεῖς, ὦ γονεῖς, ἠλευθερώθημεν μὲ τὸ Αἷμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ δὲν εἶμεθα δοῦλοι ἀνθρώπου». Τότε καὶ ἡ μήτηρ συνεφώνησε μὲ τοὺς λόγους τῶν τέκνων της. Ὅθεν ἀμοιβαίως ἐνθαρρυνθέντες, παρουσιάσθησαν εἰς τὸν αὐθέντην των Κάταλλον καὶ ὡμολόγησαν, ὅτι ὁ μὲν Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ κυρίαρχος τῶν ψυχῶν των, ὁ δὲ Κάταλλος, κατὰ τύχην, ἔχει μόνην τὴν ἐξουσίαν τῶν σωμάτων, προτιμοτέρα δὲ εἶναι ἡ ἐξουσία τῶν ψυχῶν των, τὴν ὁποίαν ἔχει ὁ Δεσπότης Χριστὸς ἢ ἐκείνη τῶν σωμάτων των, τὴν ὁποίαν ἔχει αὐτός, ἐπειδή, ὡς εἶπον οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι· «Πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις» (Πράξ. ε’ 29). Τότε ὁ Κάταλλος, ἀκούσας ταῦτα, ἐξεπλάγη.

Ἐστάλησαν λοιπὸν οἱ υἱοὶ μετὰ τῆς μητρὸς πρὸς τὸν πατέρα των Ἕσπερον, εὑρισκόμενον εἰς τόπον λεγόμενον Τριτώνιον, κατόπιν δέ, ὅταν ἑώρταζεν ὁ Κάταλλος οὗτος τὰ γενέθλια υἱοῦ του νεογεννηθέντος, ἀπεφάσισε νὰ ἀποστείλῃ εἰς αὐτοὺς οἶνον καὶ κρέατα, ἐξ ἐκείνων τὰ ὁποῖα εἶχεν ἑτοιμάσει διὰ τὰ ἀνόσια γενέθλια τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, μὲ σκοπὸν νὰ δοκιμάσῃ ἐὰν θὰ φάγωσιν ἀπὸ τὰ εἰδωλόθυτα. Οἱ δὲ μακάριοι παῖδες Κυριακὸς καὶ Θεόδουλος, συμβουλευθέντες μετὰ τῆς μητρός των, ἀντὶ νὰ φάγωσιν αὐτά, τὰ ἔρριψαν εἱς τοὺς κύνας.