ΥΠΑΤΙΟΣ ὁ Ἅγιος ἦτο κατὰ τοὺς χρόνους Ὀνωρίου καὶ Ἀρκαδίου, ἐν ἔτει τψε’ (395), ἐγεννήθη δὲ εἰς τὴν Φρυγίαν, καὶ τυραννούμενος ἀπὸ τὸν πατέρα του ἐδάρη ἀπὸ αὐτόν· ὅτε δὲ ἔγινε δεκαοκτὼ ἐτῶν ἔφυγεν ἀπὸ τοὺς γονεῖς του καὶ ἐπέρασεν εἰς τὴν Θρᾴκην. Ἐκεῖ δὲ ἐλθὼν εἰς ἓν Κοινόβιον ἔγινε Μοναχός, καὶ ἀπὸ τὰς ἀρετάς του κατέστη εἰς ὅλους αἰδέσιμος καὶ σεβαστός, διότι οἶνον οὐδέποτε ἔπινε καὶ ὅτε μίαν φορὰν ἐπολεμήθη ἀπὸ τὸν δαίμονα τῆς πορνείας διῆλθεν ὁλοκλήρους ὀκτὼ ἡμέρας χωρὶς νὰ φάγῃ ἢ νὰ πίῃ ὁλοτελῶς. Τοῦτο δὲ μαθὼν ὁ προεστὼς τοῦ μοναστηρίου, ἔδωκεν εἰς αὐτὸν ἰδιοχείρως ἓν ποτήριον οἴνου καὶ ἕνα ἄρτον διὰ νὰ φάγῃ καὶ νὰ πίῃ μετὰ τὸ ἀπόδειπνον ἐνώπιον τῶν ἄλλων ἀδελφῶν. Ταῦτα δὲ φαγὼν καὶ πιών, εὐθὺς ἠλευθερώθη ἀπὸ τὸν πόλεμον καὶ ηὐχαρίστησε τὸν Θεὸν καὶ τὸν διδάσκαλον καὶ ἡγούμενόν του.
Ἀφοῦ παρῆλθον ἀρκετοὶ χρόνοι, ἀπῆλθεν εἰς μίαν πόλιν μὲ τὴν ἄδειαν καὶ βουλὴν τοῦ ἡγουμένου διὰ νὰ βοηθήσῃ ἕνα ἀδελφόν, ὅστις ἔπεσεν εἰς πειρασμόν· ἐκεῖ λοιπὸν εὑρισκόμενος, ἐβοήθησε καὶ τὸν σαρκικὸν πατέρα του καὶ τὸν ἀπέστειλεν εἰς τὸν οἶκόν του. Αὐτὸς δὲ ἑνωθεὶς μὲ δύο ἀδελφοὺς καὶ διελθὼν εἰς τὴν Χαλκηδόνα μετέβη εἰς τὸ τοῦ Ρουφίνου μοναστήριον, τὸ ὁποῖον τότε ἦτο ἀκατοίκητον καὶ ἀκαλλώπιστον, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἦτο ἄγριον καὶ φοβερόν. Οὗτος δηλαδὴ ὁ Ρουφῖνος, ἐλθὼν ἀπὸ τὴν Ρώμην εἰς Χαλκηδόνα, ἔκτισε μοναστήριον ἔνδοξον, καὶ συναθροίσας εἰς αὐτὸ Μοναχοὺς Αἰγυπτίους ἐδούλευε τῷ Θεῷ. Ἀφοῦ δὲ ὁ Ρουφῖνος ἐτελεύτησε καὶ ἐνεταφιάσθη εἰς τὸ αὐτὸ μοναστήριον, οἱ Μοναχοὶ ἀνεχώρησαν καὶ ἐπέστρεψαν ἕκαστος εἰς τὴν πατρίδα του. Ὅθεν ἔμεινε τὸ μοναστήριον τόσον ἔρημον, ὥστε ἐφύτρωσαν ἐντὸς αὐτοῦ ἄκανθαι καὶ τρίβολοι, τὰ ὁποῖα ἔκαμον τὸ μοναστήριον ἀκαλλὲς καὶ ἄγριον, ἀλλὰ καὶ πονηρὰ δαιμόνια εἰσῆλθον ἐκεῖ καὶ κατῴκησαν, διὰ τοῦτο καὶ ἔκαμαν αὐτὸ εἰς ὅλους φοβερὸν καὶ ἄβατον.
Τοῦτο λοιπὸν τὸ μοναστήριον εὑρὼν ἔρημον ὁ Ἅγιος Ὕπάτιος, τὰ μὲν δαιμόνια τὰ κατοικοῦντα εἰς αὐτὸ ἀπεδίωξε μὲ τὴν προσευχήν του, τὴν δὲ ἀμορφίαν καὶ ἐρημίαν τοῦ μοναστηρίου καθαρίσας μὲ τοὺς σὺν αὐτῷ ἀδελφούς, ἔφερεν αὐτὸ εἰς τὸ ἀρχαῖον κάλλος καὶ ὡραιότητα. Ὅθεν ἐκάθησεν εἰς αὐτὸ ὁμοῦ μὲ τὴν συνοδείαν του· καὶ ἄλλος μὲν ἀπὸ αὐτοὺς κατεσκεύαζεν ὑφάσματα ἀπὸ τρίχας αἰγός, ἄλλος δὲ ἔπλεκε σπυρίδας, καὶ ἄλλος εἰργάζετο τὸν κῆπον.