Ὑποσημειώσεις
[1] Τὸ Γάνος εἶναι πόλις ἀρχαιοτάτη τῆς Θρᾴκης ἐπὶ τῆς Προποντίδος, ἦλθε δὲ εἰς αὐτὴν ὁ θεῖος Μάξιμος (Μανουὴλ τότε) ἐκ τῆς πατρίδος του Λαμψάκου, ἥτις εὑρίσκεται ἐπὶ τῆς Μικρασιατικῆς ἀκτῆς τοῦ Ἑλλησπόντου. Εἰς τὸ παρὰ τὸ Γάνος ὄρος ἠσκοῦντο τότε ἀρκετοὶ εὐσεβεῖς Μοναχοί.
[2] Οὗτος ἑορτάζεται τῇ κη’ (28ῃ) Μαΐου (τὸν θαυμάσιον Βίον αὐτοῦ βλέπε ἐν τῷ ἡμετέρῳ «Μεγάλῳ Συναξαριστῇ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ε’).
[3] Οὗτος ἑορτάζεται τῇ κη’ (28ῃ) Ὀκτωβρίου (βλέπε ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ι’).
[4] Βλέπε περὶ τοῦ Ναοῦ τῶν Βλαχερνῶν εἰς τὴν β’ (2αν) Ἰουλίου (ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Ζ’).
[5] Οὗτοι ἑορτάζονται ὁ μὲν πρῶτος τῇ ε’ (5ῃ) Ἰουλίου, ὁ δὲ δεύτερος τῇ ιβ’ (12ῃ) Ἰουνίου (βλέπε εἰς ἡμέτερον «Μέγαν Συναξαριστὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» διὰ μὲν τὸν πρῶτον ἐν Τόμῳ Ζ’, διὰ δὲ τὸν δεύτερον ἐν Τόμῳ Ϛ’).
[6] Ἡ ἐκκοπὴ τοῦ ἰδίου θελήματος εἶναι ἡ πρωταρχικὴ ὑποχρέωσις τοῦ Μοναχοῦ, ὅστις, ἀφοῦ ἐγκαταλείψῃ τὸν κόσμον, ὀφείλει νὰ ὑποταχθῇ εἰς Γέροντα καὶ νὰ μὴ πράττῃ οὐδὲν ἄνευ τῆς ἐκείνου ἐντολῆς. Περὶ τούτου διηγεῖτό τις Γέρων, ὅτι συναχθέντων ποτὲ τῶν Πατέρων ὠφελείας χάριν, ἐγερθεὶς εἷς ἐξ αὐτῶν καὶ λαβὼν τὸ μικρὸν κερβικάριον (προσκεφάλαιον, μαξιλάρι), τὸ ὁποῖον ἦτο ἐπάνω τοῦ καθίσματος ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐκάθητο, ἔβαλεν ἐπάνω τῶν ὤμων αὐτοῦ καὶ κρατῶν διὰ τῶν δύο χειρῶν ἔστη εἰς τὸ μέσον πάντων κατὰ ἀνατολὰς βλέπων, καὶ ηὔξατο λέγων· «Ὁ Θεός, ἐλέησόν με». Καὶ ἀπεκρίνατο πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἔλεγεν· «Εἰ θέλεις ἵνα σὲ ἐλεήσω, ἄφησε αὐτὸ τὸ ὁποῖον βαστάζεις, καὶ σὲ ἐλεῶ». Τοῦτο δὲ ἐπὶ πολὺ ποιήσας, ἐκάθισε. Καὶ λέγουσιν εἰς αὐτὸν οἱ Πατέρες· «Εἰπὲ εἰς ἡμᾶς τί σημαίνει αὐτὸ τὸ ὁποῖον ἐποίησας;». Καὶ ἀπεκρίθη εἰς αὐτούς· «Τὸ κερβικάριον, ὅπερ ἐβάσταζον ἐπὶ τῶν ὤμων μου, εἶναι τὸ θέλημά μου καὶ παρεκάλουν τὸν Θεόν, ἵνα μετ’ αὐτοῦ ἐλεήσῃ με, καὶ εἶπέ μοι· «Ἄφες αὐτὸ ὅπου βαστάζεις καὶ σὲ ἐλεῶ». «Καὶ ἡμεῖς λοιπόν, εἶπε, ἐὰν θέλωμεν νὰ ἐλεηθῶμεν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἂς ἀφήσωμεν τὰ ἴδια θελήματα καὶ τυγχάνομεν ἐλέους».
[7] Οὗτος ἑορτάζεται τῇ ϛ’ (6ῃ) Ἀπριλίου. (Βλέπε ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος Δ’).
[8] Ὁ Ἀκίνδυνος Γρηγόριος ὑπῆρξεν αἱρετικὸς ἐκ τῶν πρωταγωνιστῶν τῆς ἡσυχαστικῆς λεγομένης ἔριδος τοῦ ΙΔ’ αἰῶνος. Οὗτος εὑρίσκετο εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅταν μετέβη ἐκεῖ ἀπὸ τὴν Καλαβρίαν ὁ Μοναχὸς Βαρλαάμ. Τούτου κατέστη φίλος καὶ μαθητὴς ὁ Ἀκίνδυνος, ὁ ὁποῖος ὅμως ἐφαίνετο φίλος καὶ τοῦ ἀντιπάλου τοῦ Βαρλαὰμ καὶ Ὁμολογητοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Ὁ Βαρλαὰμ ὑποκρινόμενος ἀρχικῶς τὸν Ὀρθόδοξον ἦλθεν ἐπί τι διάστημα καὶ εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐμιμεῖτο τὴν τάξιν τῶν Ἡσυχαστῶν, κατόπιν ὅμως διεκωμῴδει αὐτούς. Τὰς εἰς ἐξαιρετικάς τινας περιπτώσεις θείας ὁράσεις καὶ ἐμφανείας θείου φωτὸς εἰς ἐνίους ἐκ τῶν Ἡσυχαστῶν, ὡς πολλαχοῦ βλέπομεν ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, κατηγόρει, ὀνομάζων αὐτοὺς διθεΐτας, ὡς δῆθεν παραδεχομένους ἕνα Θεὸν ἀόρατον καὶ ἕτερον ὁρατόν. Τοὺς ἔλεγεν Μασσαλιανοὺς καὶ ἄλλας ἐξεστόμιζεν ὕβρεις, ὧν ἕνεκα ἤρχισαν αἱ ἡσυχαστικαὶ ἔριδες. Οἱ Ἁγιορεῖται Πατέρες ἀνέθεσαν τὴν ὑπεράσπισίν των εἰς τὸν λόγιον Γρηγόριον τὸν Παλαμᾶν. Ὅταν ὁ Παλαμᾶς ἦλθεν ἐκ Θεσσαλονίκης εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν διὰ νὰ ἀποκρούσῃ ἐνώπιον τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου Καλέκα τὰς ἐπὶ διθεΐα κατηγορίας τοῦ Βαρλαάμ, ὡς καὶ τὴν κατὰ τοῦ Φωτὸς τῆς Θείας Μεταμορφώσεως βλασφημίαν αὐτοῦ, ἐφιλοξενήθη ὑπὸ τοῦ Ἀκινδύνου, ὅστις ὅμως κατὰ βάθος ἦτο εἰς τὴν παράταξιν τοῦ Βαρλαάμ, ὡς ἀπεδείχθη ἐκ τῶν ὑστέρων.
Συγκροτηθείσης ὅθεν Συνόδου κατὰ τὸ ἔτος 1341, τῆς ὁποίας προήδρευσεν ὁ Αὐτοκράτωρ Ἀνδρόνικος ὁ Παλαιολόγος, ὁ μὲν Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἠθωώθη, ὁ δὲ Βαρλαὰμ ἐπεπλήχθη. Τότε ἐνεφανίσθη ὑπέρμαχος τῆς διδασκαλίας τοῦ Βαρλαὰμ ὁ Ἀκίνδυνος κατακρίνων παρρησίᾳ τὴν ἀπόφασιν τῆς Συνόδου. Ἀκολούθως μετανοεῖ καὶ ὁμολογεῖ τὴν πλάνην του, ἔπειτα πάλιν ἐπανέρχεται εἰς αὐτὴν καὶ ρᾳδιουργῶν τὸν Γρηγόριον τὸν Παλαμᾶν καὶ τοὺς περὶ αὐτὸν ἐπιτυγχάνει νὰ προσεταιρισθῇ τὸν Πατριάρχην Ἰωάννην Καλέκαν καὶ νὰ καταδικασθῇ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Οὕτω, ἄλλοτε καταδιώκων καὶ ἄλλοτε καταδιωκόμενος, καθίσταται κέντρον ἀναστατώσεως τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἀλλὰ καὶ τῆς πολιτικῆς ἡσυχίας τῆς αὐτοκρατορίας. Τί ἀπέγινεν ὁ Ἀκίνδυνος κατόπιν τόσον πολυθορύβου βίου, ποῦ καὶ πότε ἀπέθανεν δὲν εἶναι γνωστόν. Ὅ,τι γνωρίζομεν εἶναι ὅτι μετὰ τὸν θάνατόν του οἱ ὀπαδοί του διῃρέθησαν εἰς δύο μερίδας, τὴν μερίδα τῶν ἀδιαλλάκτων, οἱ ὁποῖοι ἐδέχοντο τὴν διδασκαλίαν του καθ’ ὅλα αὐτῆς τὰ σημεῖα, καὶ τὴν μερίδα τῶν μετριοπαθῶν, οἱ ὁποῖοι ἀπέφευγον τὰ ἄκρα.
Κατὰ τὸ ἔτος 1347 συγκληθείσης Συνόδου ὑπὸ τοῦ νέου Αὐτοκράτορος Ἰωάννου Ϛ’ τοῦ Κατακουζηνοῦ κατεδικάσθη ὁ Ἀκίνδυνος καθαιρεθέντος καὶ τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου Καλέκα. Τελικῶς ὁ Ἀκίνδυνος κατεδικάσθη ὑπὸ τῆς συνελθούσης κατὰ τὸ ἔτος ͵ατνα’ (1351) Συνόδου, ἥτις ἀνεθεμάτισε τὸν Βαρλαὰμ καὶ τὸν Ἀκίνδυνον καὶ ἀνεκήρυξε τὴν ὀρθοδοξίαν τοῦ Παλαμᾶ, (Βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ: ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΓ’). Νεωτέρα Σύνοδος ἐς ἔτει ͵ατνβ’ (1352) εἰσήγαγεν εἰς τὸ Συνοδικὸν τῆς Ὀρθοδοξίας ὀκτὼ ἀναθεματισμούς, μεταξὺ τῶν ὁποίων περιλαμβάνεται καὶ ὁ Ἀκίνδυνος. Οἱ ἀναθεματισμοὶ οὗτοι ἀναγινώσκονται κατὰ τὴν Κυριακὴν τῆς Ὀρθοδοξίας.
[9] Οἱ Μασσαλιανοὶ ἦσαν αἱρετικοὶ ἀναφανέντες μεταξὺ τοῦ 3ου καὶ τοῦ 5ου αἰῶνος, ἐπειδὴ ὅμως ὁ Βαρλαὰμ ὠνόμαζε τοὺς Ἡσυχαστὰς Μασσαλιανούς, ἀνταπέδιδεν ὁ Ὅσιος τὴν κατηγορίαν ταύτην εἰς τοὺς ὀπαδοὺς τοῦ Βαρλαάμ.
[10] Βλέπε περὶ τούτου εἰς τὴν κ’ (20ὴν) Ἰουνίου, ὅτε ἑορτάζεται ὁ Ἅγιος Κάλλιστος (ἐν τῇ ὑποσημειώσει, ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» Τόμ. Ϛ’).
[11] Ἡ Τραϊανούπολις ἦτο πόλις τῆς Θρᾴκης, κτισθεῖσα ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Τραϊανοῦ, πλησίον τοῦ ποταμοῦ Ἕβρου, παρὰ τὴν σημερινὴν θέσιν Θερμά. Κατὰ τὴν βυζαντινὴν ἐποχὴν ἦτο ἕδρα ἐκκλησιαστικῆς ἐπαρχίας.
