Ὑποσημειώσεις
[1] Ὁ ἀείμνηστος Δαμασκηνὸς μὲ τὴν χαρακτηρίζουσαν αὐτὸν ἁπλότητα καὶ σαφήνειαν ἑρμηνεύει τὸ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον καὶ σαφηνίζει τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἱερὰν ἑορτὴν ζητήματα. Ἡ γλωσσικὴ διασκευὴ τοῦ κειμένου ἦτο ἀπαραίτητος διότι ὁ ἱερὸς Δαμασκηνὸς ἀπευθυνόμενος εἰς τὸ εὑρισκόμενον ἐν βαθείᾳ ἀμαθείᾳ ποίμνιόν του κατὰ τοὺς σκοτεινοὺς ἐκείνους χρόνους τῆς δουλείας (μέσα ΙϚ’ αἰῶνος), ἦτο ἠναγκασμένος νὰ ὁμιλῇ καὶ νὰ γράφῃ τοσοῦτον ἁπλῶς, ὥστε νὰ καθίσταται νοητὸς ἀπὸ τοὺς ἀκροατάς του. Ἡ διάλεκτος ὅμως τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, οὔτε εὐχάριστος, οὔτε εὐνόητος τυγχάνει κατὰ τὴν παροῦσαν ἐποχήν, καθ’ ἣν ἀκμάζουσι τὰ γράμματα ἐν τῷ ἐλευθέρῳ Ἑλληνικῷ ἔθνει. Διὰ τοὺς λόγους τούτους τόσον ὁ ἀνωτέρω παρατιθέμενος λόγος, ὅσον καὶ ὅλοι οἱ καταχωριζόμενοι ἐν τῷ ἡμετέρῳ «Μεγάλῳ Συναξαριστῇ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» λόγοι, οἱ χρῄζοντες γλωσσικῆς διασκευῆς, παρατίθενται διεσκευασμένοι κατὰ τὴν φράσιν.
Ἐνταῦθα πλὴν τῆς γλωσσικῆς διασκευῆς παρέστη, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω, ἀνάγκη καὶ περικοπῆς τῆς προεισαγωγῆς τοῦ λόγου. Τοῦτο ἐγένετο διότι ἐν αὐτῇ ὁ Δίκαιος Συμεὼν συγχέεται μετὰ τῶν Ἑβδομήκοντα Μεταφραστῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γεγονὸς ὅπερ προεκάλει σκανδαλισμὸν εἰς τοὺς εἰδότας τὰ πράγματα, καθόσον τοῦτο θεωρεῖται, λογικῶς, ἀδύνατον, ἀλλ’ οὔτε καὶ τὸ Συναξάριον τοῦ Δικαίου Συμεὼν ἀναφέρει τοιοῦτον τι (βλέπε καὶ τὴν ἐν σελίδι 89 ὑποσημείωσιν). Ἡ μετάφρασις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἡ καλουμένη τῶν Ἑβδομήκοντα, ἐγένετο ἐπὶ βασιλέως τῆς Αἰγύπτου Πτολεμαίου τοῦ Β’ ἐν ἔτει 284 π.Χ. Ἱδρυτὴς τῆς δυναστείας τῶν Πτολεμαίων Λαγιδῶν εἶναι ὁ Πτολεμαῖος Α’ (320-284 π.Χ.) χρηματίσας στρατηγὸς τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ εἶτα ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ. Ἡ δυναστεία αὐτοῦ βασιλεύσασα ἐπὶ τρεῖς περίπου συνεχεῖς αἰῶνας κατελύθη ὑπὸ τῶν Ρωμαίων, οὐσιαστικῶς μὲν ἐν ἔτει 47 π.Χ. ὑπὸ τοῦ Ἰουλίου Καίσαρος, βασιλεύοντος Πτολεμαίου ΙΒ’, τυπικῶς δὲ καὶ ὁριστικῶς ἐν ἔτει 30 π.Χ. ὑπὸ τοῦ Καίσαρος Αὐγούστου (βλ. 1ην ὑποσημ. σελ. 34) βασιλεύοντος Πτολεμαίου ΙΔ’, ὅτε καὶ ἡ Αἴγυπτος προσηρτήθη εἰς τὴν Ρωμαϊκὴν Αὐτοκρατορίαν. Ἡ Παλαιστίνη καταληφθεῖσα ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου ἐν ἔτει 333 π.Χ. διετέλεσεν ἐν συνεχείᾳ, πλὴν μικρῶν τινων διαλειμμάτων, ὑπὸ τοὺς Πτολεμαίους μέχρι τοῦ ἔτους 198 π.Χ., ὅτε κατελήφθη ὑπὸ Ἀντιόχου Γ’ βασιλέως τῆς Συρίας. Κατὰ τὸ ἔτος 166 π Χ. οἱ Ἰουδαῖοι ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν τῶν Μακκαβαίων ἐπαναστατήσαντες ἀντεκήρυξαν τὴν χώραν των αὐτόνομον βασίλειον. Ὁ οἶκος τῶν Μακκαβαίων ἐβασίλευσε τῆς Ἰουδαίας μέχρι τοῦ ἕτους 63 π.Χ, ὅτε ἡ βασιλεία αὐτῶν κατελύθη ὑπὸ τῶν Ρωμαίων, ἔκτοτε δὲ ἡ Ἰουδαία κατέστη ὑποτελὴς τῆς Ρώμης.
Ἐκ τῶν ὡς ἄνω ἐκτεθέντων κατάδηλον γίνεται, ὅτι κατὰ τὸ ἔτος 80 π.Χ. ὅπερ καθορίζεται ἐν τῷ «Θησαυρῷ» τοῦ Δαμασκηνοῦ, δὲν ἐξουσίαζον τὴν Ἰουδαίαν οἱ Πτολεμαῖοι, ἀλλ’ ἦτο αὕτη ἀνεξάρτητος, ἐβασίλευε δὲ τότε ὁ ἀπόγονος τῶν Μακκαβαίων Ἀλέξανδρος ὁ Ἰανναῖος (104-78 π.Χ.). Ὅθεν τὰ ἐν τῇ προεισαγωγῇ ἀναφερόμενα περὶ τῆς μεταφράσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς δὲν ἔλαβον χώραν τὸ 80 π.Χ. ἀλλὰ τὸ 284 π.Χ. ὡς εἶναι ἱστορικῶς ἐξηκριβωμένον. Συνεπῶς τὸ περιστατικὸν ὅπερ συνέβη εἰς τὸν Δίκαιον Συμεῶνα, τοῦ ραπίσματος, ὅπερ ἐδέχθη διὰ τὴν ἀπιστίαν του καὶ τῆς φωνῆς τῆς ὁποίας ἤκουσε λεγούσης πρὸς αὐτόν, ὅτι καὶ θὰ ἴδῃ τὸν Χριστὸν καὶ θὰ τὸν δεχθῇ εἰς τὰς ἀγκάλας του, ὡς καὶ ἡ ἐπακολουθήσασα ἀνεύρεσις τοῦ δακτυλιδίου του, τὸ ὁποῖον ἔρριψεν εἰς τὸν ποταμόν, ἐντὸς τῆς κοιλίας τοῦ παρατεθέντος πρὸς βρῶσιν ἰχθύος, ὅλα αὐτὰ δὲν συνέβησαν κατὰ τὴν ἐπιστροφὴν τῶν Ἑβδομήκοντα Ἑβραίων διδασκάλων ἐκ τῆς ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ Β’ μεταφράσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλὰ κατ’ ἄλλην τινὰ περίπτωσιν. Ὅτι δὲ τοιαύτη ὑπόσχεσις εἶχε δοθῆ εἰς τὸν Συμεῶνα, τοῦτο τυγχάνει ἀναντίρρητον, διότι ἐπιβεβαιοῖ τοῦτο ὁ θεῖος Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς, λέγων· «Καὶ ἦν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου μὴ ἰδεῖν θάνατον πρὶν ἢ ἴδῃ τὸν Χριστὸν Κυρίου» (Λουκ. β’ 26). Συμφώνως λοιπὸν πρὸς τὰ ἱστορικὰ ταῦτα δεδομένα ἐγένετο καὶ ἡ σχετικὴ διόρθωσις τοῦ λόγου.
[2] Τὰ γνησιώτερα κείμενα τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἔχουσιν οὕτω, δηλαδὴ «τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν» ἤτοι τῶν Ἰουδαίων, διότι ἡ Θεοτόκος δὲν εἶχεν ἀνάγκην καθαρισμοῦ. Ἐν ἄλλοις ὅμως ἀντιτύποις γράφεται «τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῆς», ὅπερ καὶ ἑρμηνεύει ὁ Δαμασκηνός.
[3] Ἐνταῦθα ὁ Δαμασκηνὸς ἑρμηνεύει τὸ σχετικὸν χωρίον, ὡς τοῦτο εἶχεν εἰς τὸ ἀντίτυπον τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὅπερ εἶχεν ὑπ’ ὄψιν, δηλαδὴ τὸ ἀναγράφον «τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῆς».
[4] «Ἄλλους ἔσωσεν, ἑαυτὸν οὐ δύναται σῶσαι· εἰ βασιλεὺς Ἰσραήλ ἐστι, καταβάτω νῦν ἀπὸ τοῦ σταυροῦ καὶ πιστεύσωμεν ἐπ’ αὐτῷ. Πέποιθεν ἐπὶ τὸν Θεόν, ρυσάσθω νῦν αὐτόν, εἰ θέλει αὐτόν· εἶπε γὰρ ὅτι Θεοῦ εἰμι Υἱός» (Ματθ. κζ’ 42-43).
[5] «Οὐά, ὁ καταλύων τὸν Ναὸν καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις οἰκοδομῶν, σῶσον σεαυτὸν καὶ κατάβα ἀπὸ τοῦ σταυροῦ» (Μάρκ. ιε’ 29-30).
[6] Ἐν τῷ «Θησαυρῷ» τοῦ ἀειμνήστου Δαμασκηνοῦ τοῦ Στουδίτου γράφεται ἐνταῦθα ὅτι τὸ «Ναζωραῖος κληθήσεται» (Ματθ. β’ 23) προεφήτευσεν ὁ Ἅγιος Προφήτης Μαλαχίας, τοῦτο ὅμως δὲν κατεχωρίσθη εἰς τὴν παροῦσαν ἔκδοσιν διότι δὲν εἰναι ὀρθόν. Οὐδαμοῦ τῆς προφητείας τοῦ Προφήτου Μαλαχίου, ἀλλὰ καὶ οὐδαμοῦ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀναφέρεται τοιοῦτον ρητὸν αὐτολεξεί. Ἡ σημασία τοῦ λόγου τούτου τοῦ θείου Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου εἶναι ὅτι διὰ νὰ ἐκπληρωθῶσι τὰ περὶ τοῦ Ἰησοῦ προφητευόμενα ὑπὸ τῶν Προφητῶν, ἦλθεν οὗτος καὶ κατῴκησεν εἰς τὴν πλέον ταπεινὴν καὶ ἀσήμαντον πόλιν, τὴν Ναζαρέτ, ἵνα ἀποκληθῇ Ναζωραῖος, δηλαδὴ τελείως ἀσήμαντος καὶ καταπεφρονημένος, διότι τοιοῦτοι ἐθεωροῦντο κατὰ τὴν ἐποχὴν τοῦ Χριστοῦ οἱ κάτοικοι τῆς Ναζαρέτ· διὸ καὶ αὐτὸς ὁ τοῦ Χριστοῦ Μαθητὴς Ναθαναὴλ λέγει πρὸς τὸν Ἀπόστολον Φίλιππον· «ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι;» (Ἰωάν. α’ 47). Διὰ τοῦτο καὶ ὁ θεῖος Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος δὲν περιορίζει τὴν προφητείαν εἰς ἕνα τῶν Προφητῶν, ἀλλὰ λέγει «ὅπως πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ τῶν Προφητῶν» (Ματθ. β’ 23), ὅπως δηλαδὴ ἐκπληρωθῆ ἡ προφητεία ὅλων τῶν Προφητῶν «ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται», ὅτι δηλαδὴ θέλει ἀποκαλεῖται ἄσημος καὶ οὐτιδανός. Ταῦτα καὶ οἱ θεῖοι Πατέρες Χρυσόστομος, Θεοφύλακτος καὶ ἄλλοι βεβαιοῦσιν. Λέγει δὲ καὶ Εὐθύμιος ὁ Ζηγαδηνὸς «ὁποῖοι Προφῆται εἶπον τοῦτο· μὴ ζητήσῃς οὐχ εὑρήσῃς γάρ» (Βλέπε καὶ τὴν περὶ Χριστοῦ προφητείαν τοῦ Προφήτου Ἡσαΐου νγ’ 2-12).
