ΣΤΕΦΑΝΟΣ ὁ μακάριος Πρωτομάρτυς καὶ Ἀρχιδιάκονος ἦτο Ἰουδαῖος τὸ γένος, μαθητὴς ὡς λέγουσί τινες Γαμαλιὴλ τοῦ νομοδιδασκάλου, καὶ πρῶτος τῶν ἑπτὰ Διακόνων τοὺς ὁποίους κατέστησαν οἱ Ἀπόστολοι ἐν Ἱεροσολύμοις εἰς τὴν τῶν πτωχῶν ἐπιμέλειαν καὶ τὴν εἰς αὐτοὺς διανομὴν τῶν ἐλεημοσυνῶν, πλήρης πίστεως καὶ Πνεύματος Ἁγίου καὶ ποιῶν σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ (Πράξ. Ϛ’ 8). Γενομένης δὲ ποτὲ συζητήσεως μεταξὺ Ἰουδαίων, Σαδδουκαίων, Φαρισαίων καὶ Ἑλληνιστῶν [1] περὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἄλλοι μὲν ἔλεγον περὶ τοῦ Κυρίου ὅτι εἶναι Προφήτης, ἄλλοι ὅτι εἶναι πλάνος καὶ ἄλλοι ὅτι εἶναι Υἱὸς Θεοῦ· τότε ὁ ἀοίδιμος Στέφανος, σταθεὶς ἐπὶ τόπου ὑψηλοῦ, ἐκήρυξεν εἰς ὅλους τὸν Κυριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, λέγων οὕτω· «Ἄνδρες ἀδελφοί, διατί τόσον ἐπληθύνθησαν αἱ κακίαι σας καὶ εἶναι τεταραγμένη ὅλη ἡ Ἱερουσαλήμ; μακάριος εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος δὲν ἔλαβεν εἰς τὴν καρδίαν του δισταγμὸν ὡς πρὸς τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, διότι αὐτὸς εἶναι ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς καὶ καταβὰς διὰ τὰς ἁμαρτίας μας καὶ γεννηθεὶς ἐκ τῆς Παρθένου τῆς Ἁγίας καὶ καθαρᾶς, τῆς πρὸ καταβολῆς κόσμου ἐκλελεγμένης, αὐτὸς τὰς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καὶ τὰς νόσους ἐβάστασεν, αὐτὸς ἔκαμε νὰ ἀναβλέψωσιν οί τυφλοί, αὐτὸς ἐκαθάρισε τοὺς λεπροὺς καὶ αὐτὸς ἐδίωξε τὰ δαιμόνια ἀπὸ τοὺς δαιμονιζομένους».
Ταῦτα οἱ Ἰουδαῖοι ἀκούσαντες, ἔφεραν τὸν Ἅγιον εἰς τὸ κριτήριον πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς, ἐπειδὴ δὲν ἠδύναντο νὰ ἀντισταθῶσιν εἰς τὴν σοφίαν καὶ τὴν δύναμιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μὲ τὴν ὁποίαν ἐλάλει ὁ θεῖος Στέφανος (Πράξ. ϛ’ 10). Ἔπειτα παρουσίασαν ψευδομάρτυρας, οἵτινες ἐμαρτύρησαν κατὰ τοῦ Ἀποστόλου, ταῦτα λέγοντες· «Ἡμεῖς ἠκούσαμεν ὅτι οὗτος ἐλάλει βλασφήμους λόγους ἐναντίον τοῦ θεϊκοῦ Νόμου» (Αὐτ. 11). Εἶπον δὲ καὶ ὅσα ἄλλα διηγοῦνται αἱ ἱεραὶ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ἐν κεφαλαίῳ ἑβδόμῳ. Τότε ὅλοι οἱ καθεζόμενοι εἰς τὸ κριτήριον ἔστρεψαν τὰ βλέμματά των ἐπὶ τοῦ Στεφάνου καὶ εἶδον τὸ πρόσωπόν του τόσον λαμπρόν, ὡς νὰ ἦτο πρόσωπον Ἀγγέλου (Πράξ. ϛ’ 15)· ὅθεν μὴ ὑποφέροντες τὴν ἐντροπήν, ἐλιθοβόλησαν αὐτὸν εὐχόμενον δι᾽ αὐτοὺς καὶ λέγοντα· «Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην» (Πράξ. ζ’ 60) καὶ τοιαῦτα εἰπὼν ἐκοιμήθη.