ΝΙΚΟΛΑΟΣ ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν ἐγένετο στρατιώτης κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Νικηφόρου τοῦ Πατρικίου τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη ωβ’-ωια’ (802-811). Ὅτε δὲ ὁ Νικηφόρος συνήθροισε στρατὸν ἵνα πολεμήσῃ τοὺς Βουλγάρους, τότε καὶ ὁ Νικόλαος ἐξῆλθε μετὰ τῶν στρατευμάτων. Διερχόμενος δὲ ἔκ τινος τόπου, ἐπειδὴ ἦτο ἑσπέρα, ἔμεινεν εἰς πανδοχεῖον· καὶ ἀφοῦ ἐδείπνησε μετὰ τοῦ πανδοχέως, προσηυχήθη καὶ ἐπλάγιασεν ἵνα κοιμηθῇ.
Κατὰ δὲ τὰς ἓξ ἢ καὶ ἑπτὰ ὥρας τῆς νυκτός, ἡ θυγάτηρ τοῦ πανδοχέως, τρωθεῖσα ὑπὸ σατανικοῦ ἔρωτος, ἐπῆγεν ἐκεῖ ὅπου ἐκοιμᾶτο ὁ Ὅσιος καὶ τὸν ἐκέντησε, παρακινοῦσα αὐτὸν εἰς αἰσχρὰν πρᾶξιν. Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπε πρὸς αὐτήν· «Παῦσαι, ὦ γύναι, τὸν σατανικὸν καὶ ἀθέμιτον ἔρωτα, μὴ θελήσῃς δὲ καὶ σὺ νὰ μολύνῃς τὴν παρθενίαν σου καὶ ἐμὲ τὸν ταλαίπωρον νὰ καταβιβάσῃς εἰς τοῦ ᾍδου τὸ πέταυρον». Αὐτὴ δὲ ἀνεχώρησε μέν, ἀλλὰ μετ’ ὀλίγην ὥραν προσελθοῦσα καὶ πάλιν ἠνώχλει τὸν δίκαιον. Ὁ δὲ Ὅσιος τὴν ἐδίωξε καὶ διὰ δευτέραν φοράν, ἤλεγξε δὲ καὶ ἐπετίμησεν αὐτὴν σφοδρῶς· ἀλλ’ ἐκείνη πάλιν ἀνεχώρησε, καὶ πάλιν ἐπέστρεψε, μεθυσμένη οὖσα ἀπὸ τὸν ἔρωτα. Τότε ὁ Ἅγιος λέγει πρὸς αὐτήν· «Ταλαίπωρε καὶ πάσης ἀναισχυντίας πεπληρωμένη, δὲν βλέπεις ὅτι οἱ δαίμονες σὲ ταράττουσιν, ἵνα καὶ τὴν παρθενίαν σου φθείρωσι καὶ τὴν ψυχήν σου κολάσωσι καὶ ἀκολούθως σὲ καταστήσωσι γελοίαν καὶ ἐπονείδιστον εἰς ὅλους τοὺς ἀνθρώπους; Δὲν βλέπεις, ὅτι καὶ ἐγὼ ὁ ἐλάχιστος πορεύομαι μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ εἰς ἔθνη βάρβαρα, καὶ εἰς πόλεμον καὶ αἱματοχυσίαν; Πῶς λοιπὸν νὰ μολύνω τὴν σάρκα μου, καθ’ ὃν καιρὸν ὑπάγω εἰς πόλεμον;». Ταῦτα καὶ ἄλλα ὅμοια ἐπιπληκτικὰ λόγια εἰπὼν ὁ δίκαιος πρὸς τὴν γυναῖκα καὶ ἀποβαλὼν αὐτήν, ἠγέρθη καὶ ἀφοῦ ἐτέλεσε τὴν προσευχήν του, ἐπῆγεν εἰς τὴν προκειμένην ὑπηρεσίαν του.
Τὴν δὲ ἐρχομένην νύκτα, καθὼς ἐκοιμήθη, βλέπει ὅτι ἵστατο εἰς ὑψηλὸν καὶ περίοπτον τόπον καὶ ὅτι πλησίον του ἐκάθητο Κριτής, ὅστις εἶχε τὸν δεξιόν του πόδα τεθειμένον ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ, καὶ ἔλεγε πρὸς αὐτόν· «Βλέπεις τὰ στρατεύματα τοῦ ἑνὸς μέρους τῶν Ρωμαίων καὶ τοῦ ἄλλου μέρους τῶν Βουλγάρων;». Ὁ δὲ Νικόλαος ἀπεκρίνατο· «Ναί, Κύριε, βλέπω ὅτι οἱ Ρωμαῖοι συγκόπτουσι καὶ νικῶσι τοὺς Βουλγάρους». Τότε ὁ φαινόμενος λέγει πρὸς τὸν δίκαιον· «Βλέπε εἰς ἐμέ».