Ὅταν λοιπὸν οἱ Ἅγιοι οὗτοι Πατέρες ἐπεράτωσαν τὸ ἔργον των, ὁ μὲν θεῖος Κύριλλος, ὁ ἀρχηγὸς τῆς μεταγλωττίσεως τῶν Γραφῶν, ἔμεινεν εἰς τὴν Ρώμην καὶ φθάσας εἰς ἔσχατον γῆρας, ἀπῆλθε πρὸς Κύριον· ὁ δὲ ἱερὸς Μεθόδιος, παραλαβὼν τοὺς μαθητάς του, μεταξὺ τῶν ὁποίων ἦτο καὶ ὁ θεῖος οὗτος Ναούμ, ἀπεφάσισε νὰ ἐπιστρέψῃ πάλιν εἰς Βουλγαρίαν. Ἐπανερχόμενος δὲ οὗτος ἐπορεύθη εἰς τὴν γῆν τῶν Γερμανῶν, οἵτινες εἶχον πολλὰς αἱρέσεις ὡς καὶ αὐτὴν ἀκόμη τὴν τοῦ Ἀπολλιναρίου, ἐβλασφήμουν δὲ καὶ κατὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος [1]. Ἐπειδὴ λοιπὸν ὁ θεῖος Μεθόδιος μετὰ τοῦ Ὁσίου τούτου Ναοὺμ ἠγωνίζοντο νὰ προσελκύσωσιν αὐτοὺς εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν, οἱ βάρβαροι ἐκεῖνοι ἐτιμώρησαν τοὺς Ἁγίους μὲ δαρμοὺς καὶ ξεσχισμοὺς καὶ μὲ ἄλλα βάσανα καὶ ὕστερον τοὺς ἔρριψαν εἰς τὴν φυλακήν. Ἐνῷ δὲ προσηύχοντο εἰς αὐτὴν οἱ Ἅγιοι, ὤ τοῦ θαύματος! ἔγινε σεισμὸς μέγας, ἐκ τοῦ ὁποίου ἐσαλεύθη μὲν ὅλος ὁ τόπος καὶ ἐκρημνίσθησαν πολλαὶ οἰκίαι τῶν δυσσεβῶν ἐκείνων, ἐλύθησαν δὲ τὰ δεσμὰ καὶ αἱ θύραι τῆς φυλακῆς ἠνεῴχθησαν· ὅθεν ἐξελθόντες οἱ Ἅγιοι ἐπορεύοντο χαίροντες καθ᾽ ὁδόν, ὥς ποτε οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι, διότι ἠξιώθησαν νὰ ἀτιμασθῶσι διὰ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον.
Ἀφιχθέντες λοιπὸν εἰς τὴν Βουλγαρίαν, ἐγένοντο δεκτοὶ ἀπὸ τὸν ἀρχηγὸν τῶν Βουλγάρων Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος διεμοίρασεν αὐτοὺς εἰς τὰς πέριξ χώρας, ὅπως κηρύττωσι τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Βουλγαρικὴν ἐξήγησιν τῶν θείων Γραφῶν. Τότε ὁ θεῖος Κλήμης, συμπαραλαβὼν τὸν Ἅγιον τοῦτον Ναούμ, περιήρχετο διαφόρους τόπους τῆς Βουλγαρίας, μάλιστα δὲ τὴν Διάβυαν, τὴν Μοισίαν καὶ τὴν Παννονίαν, ἤτοι τὴν σημερινὴν Οὐγγαρίαν, κηρύττων τὸν λόγον τῆς εὐσεβείας, καὶ ἀπ’ αὐτοῦ δὲν ἐχωρίσθη ὁ θεῖος Ναοὺμ ἕως ἐσχάτης του ἀναπνοῆς, συμβοηθῶν αὐτόν, ὡς ὁ Ἀαρὼν ἐβοήθει τὸν Μωϋσῆν. Διατρίβων λοιπὸν ὁ Ἅγιος Ναοὺμ εἰς τὴν ρηθεῖσαν Διάβυαν καὶ ἐκεῖ ζήσας ἐπί τινα χρόνον ὁσίως καὶ θεαρέστως, ἀπῆλθε πρὸς Κύριον, ἀφήνων τὸ ἱερὸν αὐτοῦ Λείψανον θησαυρὸν θαυμάτων ἀκένωτον εἰς τοὺς μετὰ πίστεως πρὸς αὐτὸ προστρέχοντας.