ΒΑΣΣΑ ἡ Ἁγία Μάρτυς ἤκμασε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Μαξιμιανοῦ ἐν ἔτει σπ’ (280), κατήγετο δὲ ἐκ τῆς Ἐδέσσης. Αὕτη συζευχθεῖσα Οὐαλέριόν τινα, ἱερέα τῶν εἰδώλων, ἐγέννησεν ἐξ αὐτοῦ τρεῖς υἱούς, Θεόγνιον, Ἀγάπιον καὶ Πιστόν, τοὺς ὁποίους ἀνέτρεφε διὰ τῆς εἰς Θεὸν εὐσεβείας, οὖσα καὶ αὐτὴ Χριστιανὴ καὶ πιστὴ ἐκ προγόνων. Διαβληθεῖσα εἶτα ὑπὸ τοῦ ἰδίου ἀνδρός της, παρέστη μετὰ τῶν τριῶν υἱῶν αὐτῆς ἔμπροσθεν τοῦ ἀνθυπάτου Βικαρίου, καὶ ὁμολογήσασα ἑαυτὴν Χριστιανὴν ἐρρίφθη ἐν τῇ φυλακῆ μετὰ τῶν δύο υἱῶν της. Θεόγνιος δέ, ὁ πρεσβύτερος υἱός, κρεμασθεὶς ἐξεσχίσθη. Μετὰ δὲ τοῦτον ἔφεραν καὶ τὸν δεύτερον αὐτῆς υἱὸν Ἀγάπιον καὶ ἔδειραν, τὸν ὁποῖον ἡ μήτηρ του ἐνεθάρρυνε καὶ παρεκίνει εἰς τὸ μαρτύριον· μετὰ ταῦτα ἐξέδαραν τὸ δέρμα τῆς κεφαλῆς του μέχρι τοῦ στήθους του, καὶ ἐν ὅσῳ τὸν ἐξέδερον ὁ τοῦ Χριστοῦ ἀθλητὴς ἔλεγε τὸ ἀξιομνημόνευτον τοῦτο ἀπόφθεγμα· «Οὐδὲν οὕτως ἡδύ, ὡς τὸ πάσχειν ὑπὲρ Χριστοῦ», τοὐτέστιν οὐδὲν γλυκύτερον τοῦ ὑπὲρ Χριστοῦ πάσχειν [1].
Ὕστερον ἐφέρθη καὶ ὁ τρίτος αὐτῆς υἱός, Πιστὸς καλούμενος, καὶ ὁμολογήσας τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν, ἐτιμωρήθη μὲ διαφόρους βασάνους καὶ ἔλαβε τὴν διὰ ξίφους ἀποκεφάλισιν μετὰ τῶν δύο ἀδελφῶν· οὕτω δὲ πάραυτα καὶ οἱ τρεῖς ἀποκεφαλισθέντες ἔτυχον οἱ μακάριοι τῶν τῆς ἀθλήσεως ἀμαράντων στεφάνων.
Ἡ δὲ μήτηρ αὐτῶν Βάσσα ἐρρίφθη εἰς τὴν φυλακήν· ἐκεῖ δὲ εὑρισκομένη ἔλαβε τροφὴν διὰ χειρὸς Ἀγγέλου καὶ ἐνεδυναμώθη δι’ αὐτῆς. Ἔπειτα, ἐξαγαγόντες αὐτὴν ἐκεῖθεν, τὴν προσέταξαν νὰ ἀκολουθῇ κατόπιν τοῦ Βικαρίου πορευομένου εἰς τὴν Μακεδονίαν· ἐκεῖ δὲ ἠνάγκασαν τὴν Ἁγίαν νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα, καὶ ἐπειδὴ δὲν ἐπείσθη, πρῶτον μὲν τὴν ἔβαλαν ἐν ὕδατι, εἶτα ἐν πυρᾷ καὶ μετὰ ταῦτα τὴν ἐλιθοβόλησαν. Ἐπειδὴ δὲ, ἔμεινεν ἀβλαβὴς εἰς ὅλα ταῦτα διὰ τοῦτο ἐφέρθη εἰς τὸν ναὸν τῶν εἰδώλων, ἔνθα λαβοῦσα τὸ εἴδωλο τοῦ Διὸς ἔσεισεν αὐτὸ καὶ συνέτριψεν, ὅθεν ἐδόθη εἰς βορὰν τῶν θηρίων, φυλαχθεῖσα δ’ ἐκ τούτων ἀβλαβὴς ἐρρίφθη εἰς τὴν θάλασσαν, μακρὰν τῆς στερεᾶς ὡς τριάκοντα στάδια.