Διάταξις παλαιὰ τοῦ Τριῳδίου διακελεύει ὅπως κατὰ τὴν σήμερον, ἐν τῇ Ἀκολουθίᾳ τοῦ Ὄρθρου, ἀναγινώσκεται ὁ περὶ Νηστείας Αʹ λόγος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας. Εἰς ταύτην καὶ ἡμεῖς ἀκολουθοῦντες κατεχωρίσαμεν τοῦτον κατ’ ἐλευθέραν μετάφρασιν, παραλαβόντες αὐτὸν ἐκ τῆς Ἑλληνικῆς Πατρολογίας, ἔκδοσις Migne, τόμ. 31ος στ. 164-184.
Περὶ τῆς ὅλης προκαθαρσίμου ταύτης ἑβδομάδος τῆς καλουμένης Τυροφάγου, ὁ καθηγητὴς Εὐάγγ. Θεοδώρου λέγει τὰ ἑξῆς: «Καὶ μετὰ τὴν ἐσωτερικὴν ταύτην προπαρασκευὴν τῶν ψυχῶν διὰ τῶν ἀνωτέρω μνημονευθεισῶν τριῶν Κυριακῶν, ἀπὸ τῆς Δευτέρας τῆς Ἑβδομάδος τῆς Τυροφάγου ἄρχεται καὶ ἡ ἐξωτερικὴ ―ἐξ ἐπόψεως διαίτης― ἐκδήλωσις τῆς μετανοίας. «Ἠνέῳκται τῆς θείας μετανοίας τὰ πρόθυρα, προσέλθωμεν προθύμως, ἁγιασθέντες τὰ σώματα βρωμάτων καὶ παθῶν τὴν ἀποχὴν ποιοῦντες ὡς ὑπήκοοι Χριστοῦ τοῦ καλέσαντος τὸν κόσμον…». Ἔφθασαν τὰ «φαιδρὰ προεόρτια τῆς ἐγκρατείας», ἡ «προεόρτιος τῶν νηστειῶν εἰσαγωγή», «τῶν νηστειῶν αἱ εἴσοδοι καὶ τὰ προπύλαια». Τῇ Τετάρτῃ τῆς «προκαθαρσίμου» ταύτης ἑβδομάδος ἀκούονται οἱ περίφημοι λόγοι τοῦ Προφήτου Ἰωήλ: «Ἐπιστράφητε πρός με ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ὑμῶν καὶ ἐν νηστείᾳ καὶ ἐν κλαυθμῷ καὶ ἐν κοπετῷ καὶ διαρρήξατε τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ μὴ τὰ ἱμάτια ὑμῶν καὶ ἐπιστράφητε πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ὑμῶν, ὅτι ἐλεήμων καὶ οἰκτίρμων ἐστί, μακρόθυμος καὶ πολυέλεος καὶ μετανοῶν ἐπὶ ταῖς κακίαις…» (Ἰωὴλ βʹ 12-13). Ἡ ἀρχὴ τοῦ ἐνταῦθα καταχωριζομένου λόγου εἶναι εἰλημμένη ἐκ τοῦ πʹ Ψαλμοῦ τοῦ Προφήτου Δαβίδ, ἐδάφιον 3, ἔχοντος οὕτω· «Σαλπίσατε ἐν νεομηνίᾳ σάλπιγγι, ἐν εὐσήμῳ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ὑμῶν». Συνεχίζει δὲ ὁ Ψαλμὸς οὗτος λέγων· «ὅτι πρόσταγμα τῷ Ἰσραήλ ἐστι, καὶ κρίμα τῷ Θεῷ Ἰακώβ, μαρτύριον ἐν τῷ Ἰωσὴφ ἔθετο αὐτόν, ἐν τῷ ἐξελθεῖν αὐτὸν ἐκ γῆς Αἰγύπτου, γλῶσσαν ἣν οὐκ ἔγνω ἤκουσεν», ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον· «Σαλπίσατε, ὦ ἱερεῖς (διότι εἰς τοὺς ἱερεῖς εἶχε δοθῆ ἡ ἐντολὴ αὕτη), κατὰ τὴν πρώτην ἡμέραν τοῦ νέου μηνὸς μὲ τὴν ἱερὰν σάλπιγγα ὡς καὶ κατὰ τὴν ἐξόχως ἐπίσημον ἡμέραν τῆς μεγάλης ἑορτῆς σας. Διότι ἡ ἑορτὴ αὕτη εἶναι ρητὴ ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας κατηγορηματικὴ ἀπόφασις τοῦ Θεοῦ, πρὸς τοὺς ἀπογόνους τοῦ Ἰακώβ. Τὸν νόμον αὐτὸν ἐθέσπισεν ὁ Κύριος κατὰ τὴν ἔξοδον τῶν ἀδελφῶν τοῦ Ἰωσὴφ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον. Τότε ἤκουσαν καὶ τὴν γλῶσσαν τὴν ὁποίαν δὲν ἐγνώριζον». (Ποία δὲ ἦτο ἡ γλῶσσα τὴν ὁποίαν, καθὼς γράφεται ἐδῶ, δὲν ἐγνώριζον καὶ διὰ πρώτην φορὰν ἤκουον οἱ Ἰσραηλῖται; Κατὰ τοὺς ἐπικρατεστέρους ἑρμηνευτάς, αὕτη ἦτο ἡ τρομερὰ γλῶσσα τοῦ Θεοῦ ὁμιλήσαντος οὕτω διὰ πρώτην φορὰν πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας. Ἐκ τούτου εἶναι εἰλημμένη καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ ἑσπερίου Τροπαρίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου «Γλῶσσαν ἣν οὐκ ἔγνω ἤκουσεν ἡ Θεοτόκος…» (κατ’ ἄλλους ἐπρόκειτο περὶ τῆς γλώσσης τῶν Αἰγυπτίων). Καὶ ταῦτα μὲν ἀπὸ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης προσέταξεν ὁ Κύριος τοῖς υἱοῖς Ἰακώβ, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὸν Μωϋσῆν ἐλάλησεν ὁ Θεὸς εἰπών· «Ποίησον σεαυτῷ δύο σάλπιγγας ἀργυρᾶς… καὶ σαλπιεῖς ἐν αὐταῖς καὶ συναχθήσεται πᾶσα ἡ συναγωγὴ ἐπὶ τὴν θύραν τῆς σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου» (Ἀριθμ. ιʹ 2-3). Καὶ πάλιν· «καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς εὐφροσύνης ὑμῶν καὶ ἐν ταῖς νουμηνίαις ὑμῶν, σαλπιεῖτε ταῖς σάλπιγξιν» (αὐτ. 10).
Ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ συνάπτομεν ἑτέραν φοβερὰν σκηνὴν ἐκ τῆς Δευτέρας Παρουσίας, ληφθεῖσαν ἐκ τῆς σειρᾶς τῶν ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελίδος 82 ἀναφερομένων περιφήμων τοιχογραφιῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου Ἁγίου Ὄρους. Ταύτης τὸ θέμα εἶναι εἰλημμένον ἐκ τοῦ ηʹ κεφαλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως (ἐδάφια 2-12), ἔχοντος οὕτω:
«Καὶ εἶδον τοὺς ἑπτὰ Ἀγγέλους, οἳ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ἑστήκασι, καὶ ἐδόθησαν αὐτοῖς ἑπτὰ σάλπιγγες· καὶ ἄλλος Ἄγγελος ἦλθε καὶ ἐστάθη ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου ἔχων λιβανωτὸν χρυσοῦν, καὶ ἐδόθη αὐτῷ θυμιάματα πολλά, ἵνα δώσῃ, ταῖς προσευχαῖς τῶν Ἁγίων Πάντων ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τὸ χρυσοῦν τὸ ἐνώπιον τοῦ θρόνου. Καὶ ἀνέβη ὁ καπνὸς τῶν θυμιαμάτων ταῖς προσευχαῖς τῶν Ἁγίων ἐκ χειρὸς τοῦ Ἀγγέλου ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ· καὶ εἴληφεν ὁ Ἄγγελος τὸν λιβανωτὸν καὶ ἐγέμισεν αὐτὸν ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ θυσιαστηρίου καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν γῆν· καὶ ἐγένοντο βρονταὶ καὶ φωναὶ καὶ ἀστραπαὶ καὶ σεισμός. Καὶ οἱ ἑπτὰ Ἄγγελοι οἱ ἔχοντες τὰς ἑπτὰ σάλπιγγας ἡτοίμασαν ἑαυτούς, ἵνα σαλπίσωσι. Καὶ ὁ πρῶτος ἐσάλπισε, καὶ ἐγένετο χάλαζα καὶ πῦρ μεμιγμένα ἐν αἵματι, καὶ ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν καὶ τὸ τρίτον τῆς γῆς κατεκάη, καὶ τὸ τρίτον τῶν δένδρων κατεκάη, καὶ πᾶς χόρτος χλωρὸς κατεκάη. Καὶ ὁ δεύτερος Ἄγγελος ἐσάλπισε, καὶ ὡς ὄρος μέγα πυρὶ καιόμενον ἐβλήθη εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἐγένετο τὸ τρίτον τῆς θαλάσσης αἷμα, καὶ ἀπέθανε τὸ τρίτον τῶν κτισμάτων τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ, τὰ ἔχοντα ψυχάς, καὶ τὸ τρίτον τῶν πλοίων διεφθάρη. Καὶ ὁ τρίτος ἄγγελος ἐσάλπισε, καὶ ἔπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀστὴρ μέγας καιόμενος ὡς λαμπάς, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὸ τρίτον τῶν ποταμῶν, καὶ ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, καὶ τὸ ὄνομα τοῦ ἀστέρος λέγεται ὁ Ἄψινθος· καὶ ἐγένετο τὸ τρίτον τῶν ὑδάτων εἰς ἄψινθον, καὶ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀπέθανον ἐκ τῶν ὑδάτων, ὅτι ἐπικράνθησαν. Καὶ ὁ τέταρτος ἄγγελος ἐσάλπισε, καὶ ἐπλήγη τὸ τρίτον τοῦ ἡλίου καὶ τὸ τρίτον τῆς σελήνης καὶ τὸ τρίτον τῶν ἀστέρων…» (ηʹ 2-12).
Ἐν τῇ τοιχογραφίᾳ ταύτῃ, τὴν ὁποίαν παραθέτομεν ἐν τῇ προηγουμένῃ σελίδι 143, ἐξεικονίζονται ἄνω: Ἡ ἐπιγραφὴ ἐκ τῆς Ἀποκαλύψεως· «Καὶ εἶδον τοὺς ἑπτὰ Ἀγγέλους…» (ηʹ 2-5). Κάτωθι τῆς ἐπιγραφῆς καὶ ἄνωθεν τοῦ θυσιαστηρίου ὁ Κύριος καὶ πέριξ αὐτοῦ οἱ ἑπτὰ Ἄγγελοι σαλπίζοντες. Δεξιὰ τοῦ Κυρίου ὁ Ἄγγελος μὲ τὸ χρυσοῦν θυμιατήριον. Ὁ καπνὸς τῶν θυμιαμάτων ἀνέρχεται διὰ τῶν προσευχῶν τῶν Ἁγίων ἐκ τῆς χειρὸς τοῦ Ἀγγέλου ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Κατωτέρω (εἰς τὸ μέσον τῆς εἰκόνος), ὁ Ἄγγελος, ἀφοῦ ἐγέμισε τὸ θυμιατήριον ἀπὸ τὸ πῦρ τοῦ θυσιαστηρίου, ἔρριψε τὸ πῦρ εἰς τὴν γῆν καὶ εὐθὺς συνεταράχθη αὕτη ἀπὸ βροντὰς καὶ φωνὰς καὶ ἀστραπὰς καὶ σεισμὸν μέγαν. Εἶτα (κάτω ἀριστερά), ἅμα τῷ σαλπίσματι τοῦ πρώτου Ἀγγέλου, χάλαζα καὶ πῦρ μεμιγμένα δι’ αἵματος κατέρχονται εἰς τὴν γῆν καὶ τὸ τρίτον τῆς γῆς κατακαίεται. Καὶ ἐπὶ τοῖς σαλπίσμασι τῶν ἄλλων Ἀγγέλων ἀκολουθοῦν αἱ προαναφερθεῖσαι τιμωρίαι ὡς περιγράφονται ἐν τοῖς ἀκολούθοις ἐδαφίοις (8,12). Εἰς τὸ κάτω μέρος τῆς εἰκόνος διακρίνονται καὶ τὸ πῦρ, ὅπερ ὡς ὄρος μέγα ἐβλήθη εἰς τὴν θάλασσαν καὶ τὰ ἐν αὐτῇ πληγέντα πλοῖα καὶ ὁ ἀστήρ· καὶ ὁ ἥλιος πεπληγμένος κατὰ τὸ τρίτον αὐτοῦ· καὶ ἡ σελήνη καὶ αἱ λοιπαὶ μάστιγες, ὡς ἀναφέρονται ἐν τοῖς εἰρημένοις ὡς ἀνωτέρω ἐδαφίοις.