Ὡς βλέπομεν ἐκ τῆς ἐπικεφαλίδος τοῦ σημερινοῦ Συναξαρίου δύο τινὰ μεγάλα καὶ ὑπερφυῆ γεγονότα ἑορτάζομεν κατὰ τὴν σήμερον, τὴν Θεόσωμον Ταφὴν τοῦ Κυρίου καὶ τὴν εἰς ᾍδου κάθοδον Αὐτοῦ, γεγονότα τῷ ὄντι φοβερὰ καὶ ἐξαίσια, δι’ ὧν τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀνακληθὲν ἀπὸ τῆς φθορᾶς μεταβέβηκεν εἰς τὴν αἰώνιον ζωὴν καὶ τὴν ἀγήρω μακαριότητα. Ἀσύλληπτον θὰ παραμένῃ ἐσαεὶ διὰ τὴν ἀνθρωπίνην διάνοιαν τὸ μέγεθος τῆς θείας τοῦ Κυρίου συγκαταβάσεως ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας, ὅπερ κατὰ τὴν σήμερον λαμβάνει τὸ πέρας αὐτοῦ. Οὐχὶ δὲ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις καὶ μόνον ἀκατάληπτον τυγχάνει τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον, ἀλλὰ καὶ παρ’ αὐτοῖς τοῖς θείοις Ἀγγέλοις. Ἀκατάληπτον μυστήριον εἶναι τὸ πῶς ὁ Κύριος τῆς δόξης, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν, ὁ ἐν οὐρανοῖς κατοικῶν καὶ τὰ πάντα ἐν τῇ δρακὶ περιέχων, ὁ παντουργὸς καὶ παντοδύναμος, ἐκ τῶν κόλπων τοῦ οὐρανίου Πατρὸς ὁρμηθείς, κατῆλθεν εἰς τὴν γῆν καὶ σκηνώσας ἐν τῇ παναχράντῳ κοιλίᾳ τῆς Ὑπεραγίας ἐνδόξου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας ἐσαρκώθη ὑπερφυῶς καὶ ἀσπόρως ἐκ τῶν ἀχράντων αἱμάτων αὐτῆς γενόμενος ἄνθρωπος, ἵνα τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τῆς κατάρας ἐλευθερώσῃ.
Πρὸς τούτοις οὐ μόνον ἁπλῶς ἢ καὶ κατὰ δόκησιν ὁ Θεὸς ἐγένετο ἄνθρωπος, ἀλλὰ καὶ πρὸς τελεσφόρον ἔκβασιν τοῦ διωκομένου σκοποῦ ἐγένετο καὶ τέλειος, τῇ ἀληθείᾳ, ἄνθρωπος πάντα προσλαβὼν τὰ ἀνθρώπινα πλὴν τῆς ἁμαρτίας. Καὶ ἐπείνασε δηλαδὴ καὶ ἐδίψησε καὶ πόνους ὑπέφερε καὶ πᾶσαν δοκιμασίαν ἀνθρωπίνην ἐγνώρισεν. Ἵνα δὲ ἀντάξιον τῆς ἁμαρτίας ἡμῶν προσφέρῃ ἀντίλυτρον, καὶ τὰ πανάγια Πάθη ὑπέστη. Καὶ ὠνειδίσθη τοὐτέστι καὶ ἐχλευάσθη καὶ ἐρραβδίσθη καὶ Σταυρὸν ὑπέμεινε· καὶ θάνατον ἄτιμον, κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, κατεδέξατο καὶ ἐν Τάφῳ, ὡς εἰς τῶν νεκρῶν κατετέθη.
Ἐκ τοῦ ὅλου ὑπερφυοῦς μυστηρίου τῆς τοῦ Κυρίου ἐνσάρκου οἰκονομίας τρεῖς ἡμεῖς συγκαταβάσεις ἔτι πλέον ἀδιανοήτους διὰ τὸν ἀνθρώπινον νοῦν εὑρίσκομεν, τρεῖς καταβάσεις ἀνερμηνεύτους ἀριθμοῦμεν. Καὶ πρώτην μὲν ἀνερμήνευτον κατάβασιν τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ καθορῶμεν τὴν ἀπαρχὴν τοῦ μυστηρίου τούτου, τοὐτέστι τὴν ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς Θεοτόκου κατάβασιν· δευτέραν τοιαύτην τὴν ἐπισφράγισιν αὐτοῦ, τοὐτέστι τὴν διὰ τοῦ θανάτου ἀπὸ τῆς ἐπιγείου ζωῆς κατάβασιν ἐν τοῖς σπλάγχνοις τῆς γῆς, τὸν πανάγιον καὶ ζωηφόρον Τάφον· τρίτην δὲ τοιαύτην τὴν τῶν δύο πρώτων συνέπειαν, δι’ ἣν καὶ ἐκεῖναι προηγήθησαν, τὴν ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ ᾍδου κάθοδον. Ἀνερμήνευτος ἡ τοῦ Θεανθρώπου Σάρκωσις, ἀκατάληπτος διὰ τὴν ἀνθρωπίνην διάνοιαν ὁ τούτου θάνατος, ἀδιανόητος ἡ τοῦ Θεοῦ εἰς ᾍδου κάθοδος. Ὅ,τι ἐτρύγησε διὰ τῆς παρακοῆς ὁ ἄνθρωπος γεύεται ἰδίῳ θελήματι καὶ διὰ τὴν πρὸς τὸν οὐράνιον Πατέρα ὑπακοὴν ὁ Θεάνθρωπος, ἵνα τὸν ἄνθρωπον ἐκ τοῦ ᾍδου ἐξαγοράσῃ. Ὁ ἐν οὐρανοῖς ἐν θρόνῳ νεφελῶν καθεζόμενος καὶ ὑπὸ μυριάδων Ἀγγέλων δορυφορούμενος, ἐπὶ γῆς ἐν Τάφῳ ὑπνοῖ σωματικῶς καὶ ἐν ᾍδου μετὰ ψυχῆς ὡς Θεὸς συνεγείρει τοὺς ἐν ζόφῳ τηρουμένους Προπάτορας. Ὁ ᾍδης δεχθεὶς ἐν τοῖς ἐγκάτοις αὐτοῦ τὸν Ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς ἑτοιμάζεται νὰ ἐκραγῇ ὡς παμμέγεθες ἡφαίστειον, ἵνα καὶ τοὺς ἐκεῖ πιστεύσαντας ἐλευθερώσῃ Τοῦ φρικτοῦ τούτου μυστηρίου τὴν κατὰ τὴν παροῦσαν ἡμέραν ἐπισφράγισιν ἀείποτε ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία γεραίρουσα τιμᾷ αὐτὴν μετ’ ἰδιαιτέρας εὐλαβείας. Ὅπως δὲ καὶ ἐν ταῖς σελίσι 521-522 ὑποσημειοῦμεν, ἡ σημερινὴ ἡμέρα μετὰ τῆς χθεσινῆς καὶ τῆς προχθεσινῆς τοιαύτης, ἀπὸ τῶν Ἀποστολικῶν ἤδη χρόνων ἀπετέλεσαν τὸν τριπολικὸν πυρῆνα τοῦ ὅλου ἑορτολογικοῦ καθεστῶτος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Οὐχὶ δὲ μόνον ἡ ἐπὶ τοῦ φρικτοῦ Γολγοθᾶ ἱδρυθεῖσα Ἐκκλησία τιμᾷ ἀείποτε τὴν παροῦσαν ἡμέραν, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου ἡ ταύτης τιμὴ προσετάχθη, διότι τὴν παροῦσαν ἡμέραν ἡ τοῦ ἑβραϊκοῦ Πάσχα κατάπαυσις προεσήμαινεν. Ἀλλὰ καὶ ἐξ αὐτοῦ τούτου τοῦ τῆς ἡμέρας Συναξαρίου πληροφορούμεθα ὅτι πασῶν τῶν ἄλλων ἡμερῶν ἡ παροῦσα ἡμέρα εἰς σέβας ὑπέρκειται, διὸ καὶ δι’ αὐστηρᾶς νηστείας τιμᾶται, κατὰ τὰς διατάξεις τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καὶ τῶν θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων (ξδʹ Ἀποστολικός, νεʹ τῆς Ϛʹ κ.ἄ.), μάλιστα δὲ κατὰ τὴν ρῆσιν αὐτοῦ τούτου τοῦ Κυρίου εἰπόντος· «Ἐλεύσονται ἡμέραι, ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ’ αὐτῶν ὁ Νυμφίος καὶ τότε νηστεύσουσι» (Ματθ. θʹ 15). Εἰς μόνον δὲ τὸ ἅγιον καὶ μέγα τοῦτο Σάββατον ἐπιβάλλεται νηστεία ἐν ἀντιθέσει πρὸς ὅλα τὰ ἄλλα Σάββατα τοῦ ἔτους, καθ’ ἃ ἔχει ἀπαγορευθῆ ἡ τελεία νηστεία, τοὐτέστιν ἡ ἀπὸ τοῦ οἴνου καὶ ἐλαίου ἀποχή. Συγκεκριμένως ὁ ξδʹ Κανὼν τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων διαγορεύει· «Εἴ τις Κληρικὸς εὑρεθῇ τὴν Κυριακὴν ἡμέραν νηστεύων, ἢ τὸ Σάββατον, πλὴν τοῦ ἑνὸς μόνον (τοὐτέστι τούτου τοῦ μεγάλου), καθαιρείσθω. Εἰ δὲ λαϊκὸς ἀφοριζέσθω». Διὰ τὴν σημερινὴν ἡμέραν καὶ ὁ θεῖος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐν τῇ εἰς τὴν ἁγίαν καὶ μεγάλην Ἑβδομάδα ὁμιλίᾳ του λέγει, ὅτι καθὼς ἡ μεγάλη Ἑβδομὰς εἶναι κεφαλὴ καὶ ἀνωτέρα ὅλων τῶν ἄλλων ἑβδομάδων τοῦ χρόνου, οὕτω καὶ τὸ μέγα Σάββατον εἶναι κεφαλὴ τῆς μεγάλης Ἑβδομάδος. Περὶ τῆς ἀρχαιότητος τῆς σημερινῆς ἁγίας ἑορτῆς ἐκ πλείστων ὅσων πηγῶν πληροφορούμθθα, ἔτι δὲ καὶ ὑπὸ τοῦ Ὁδοιπορικοῦ τῆς Αἰθερίας. Εἰς τὴν ἀρχαίαν Ἐκκλησίαν ἐτελεῖτο κατὰ τὴν σήμερον ἡ βάπτισις τῶν κατηχουμένων.