Ἡ σημερινὴ ἁγία ἑορτὴ τῆς ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἐγέρσεως τοῦ τεταρταίου Λαζάρου ἀποτελεῖ, ὡς ψάλλει ἡ Ἐκκλησία, «τῆς παλιγγενεσίας προοίμιον σωτήριον», ἀνήκει δὲ εἰς τὴν σειρὰν τῶν μεγάλων Δεσποτικῶν ἑορτῶν καὶ δὴ τοῦ λεγομένου δωδεκαόρτου. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ἔτι δὲ καὶ διότι συνεπληρώθη κατὰ τὴν χθὲς ἡ τεσσαρακονθήμερος νηστεία ἅπασα, ἡ κατὰ τὴν σήμερον ψαλλομένη ἱερὰ Ἀκολουθία τυγχάνει πανηγυρικὴ καὶ ἀναστάσιμος, προανακηρύττουσα ἤδη ἀπὸ τοῦδε τὴν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ θείαν Ἀνάστασιν. Ἀπὸ τῆς σήμερον μέχρι τοῦ Σαββάτου τῆς Διακαινησίμου λόγῳ τῶν ἐφεξῆς μεγάλων Δεσποτικῶν ἑορτῶν οὔτε Ὀκτώηχος οὔτε Μαρτυρικὸν οὔτε Θεοτοκίον ψάλλεται. Ἀπαγορεύεται ἐπίσης κατὰ τὰς ἡμέρας αὐτὰς ἡ τέλεσις μνημοσύνων μετὰ κολλύβων, μέχρι δὲ τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα καταλιμπάνεται ἀκόμη καὶ ἡ Ἀκολουθία τοῦ τυχόντος ἐν αὐταῖς Ἁγίου. Διότι ὡς λέγει ὁ σοφὸς Κανονολόγος τοῦ ΙΔʹ αἰῶνος Ματθαῖος Βλάσταρις ἐν τῷ περισπουδάστῳ ἔργῳ αὐτοῦ· «Σύνταγμα κατὰ στοιχεῖον τῶν ἐμπεριειλημμένων ἁπασῶν ὑποθέσεων τοῖς θείοις καὶ ἱεροῖς Κανόσι…», οὔτε ὅσιον, οὔτε εὐπρεπὲς εἶναι τὸ τοιοῦτον· «οὐδ’ ἐν ἑορταῖς δεσποτικαῖς ἀποιχομένων μνημόσυνα ποιεῖν ὅσιον ἢ μνήμας Μαρτύρων ἐπιτελεῖν εὐπρεπές· βασιλικῶν γὰρ τελουμένων ἐπινικίων, οὔτε τοὺς πεσόντας ἐν μάχῃ νόμος πενθεῖν, οὔτε δεσποτικοῖς τροπαίοις δουλικὰς ἀριστείας ἀναμιγνύναι· τοῖς μὲν γὰρ δουλικοῖς ἀναμεμίχθαι τὰ τοῦ Δεσπότου, τῶν ἐννομωτάτων τε καὶ δικαιοτάτων, ἀθλοθετοῦντός τε καὶ στεφανοῦντος νικήσαντας· τὰ δουλικὰ δὲ τοῖς δεσποτικοῖς ἐπεισάγειν, τολμηρὸν καὶ ἀνόητον, εἰ μήπου τινῶν Ἁγίων, διὰ τὸ περιφανὲς τῆς ἀθλήσεως» (Ράλλη-Ποτλῆ, Σύνταγμα Κανόνων Ϛʹ σ. 465).
Ἡ ἁγία αὕτη ἑορτή εἶναι γνωστὴ ἐν τῇ καθόλου Ἐκκλησία ἀπὸ αὐτῶν ἔτι τῶν πρώτων Χριστιανικῶν αἰώνων. Τὴν ἀρχαιότητα αὐτῆς σὺν τοῖς ἄλλοις προσεπικυρεῖ περιτράνως ἡ ἐν τοῖς ἐσχάτοις καιροῖς πολύκροτος ἀποκάλυψις περιωνύμου ἐπιστολῆς τῆς κατὰ τὸν Δʹ αἰῶνα ἀκμασάσης φιλοσόφου Μοναχῆς Αἰθερίας ἀπευθυνομένης πρὸς τὰς συμμοναστρίας αὐτῆς. Ἐν τῇ ἐπιστολῇ ταύτῃ, ἥτις τυγχάνει γνωστὴ ὡς Peregrinatio ad Loca Sancta (Ὁδοιπορικὸν εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους) ἡ Αἰθερία περιγράφει τὴν λειτουργικὴν ζωὴν τῆς Ἁγίας Πόλεως τῶν Ἱεροσολύμων, ὡς καὶ πολλῶν ἄλλων ἱερῶν τόπων κατὰ τὴν ἐποχήν της. Τὴν ἐν λόγῳ ἐπιστολὴν ἐδημοσίευσε κατὰ τὸ ἔτος 1887, ὁ Fr. G. Gamurrini ἀνακαλύψας αὐτὴν ἐν κώδικι τοῦ ΙΑʹ αἰῶνος γραφέντι ἐν Monte Cassino τῆς Ἰταλίας (βλέπε περὶ ταύτης καὶ Κλεόπα καὶ Ι. Φωκυλίδου, Sanctae Silviae Aquitaniae Pergerinatio ad Loca Sancta (Ὁδοιπορικὸν τῆς Ἁγίας Σιλβίας τῆς Ἀκυτανίας εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους), βλέπε καὶ περιοδικὸν «Νέα Σιών», ἔτος 1908, σελ. 231-232). Ἐκ τῆς ἀρχαιοτάτης ταύτης μαρτυρίας καὶ τῶν μετέπειτα σῳζομένων ὁμοίων ἀδιασείστως ἀποδεικνύεται καὶ ἡ ἀρχῆθεν ἀρίστη ὀργάνωσις τῶν ἑορτῶν τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς καὶ τοῦ Ἁγίου Πάσχα καὶ ἡ ἁλυσιδωτὴ σύνδεσις τούτων ἐν συνδυασμῷ μετὰ τῆς ἀρχαίας συνηθείας τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως μὴ ἐπιτελοῦνται μνῆμαι Ἁγίων κατὰ τὰς ἄλλας ἡμέρας τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς εἰμὴ ἐν Σαββάτῳ καὶ Κυριακῇ, ἣν συνήθειαν καὶ κατωχύρωσε νομοθετικῶς ἡ ἐν Λαοδικείᾳ Ἁγία Σύνοδος διὰ τοῦ ναʹ (51ου) Κανόνος αὐτῆς. Τὸν ὀργανικὸν σύνδεσμον τῶν ἑορτῶν τοῦ Τριῳδίου ἀποδεικνύει τρανότατα ὁ καθηγητὴς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Εὐάγγελος Δ. Θεοδώρου εἰς τὸ πολλαχοῦ ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ ἀναφερομένῳ βιβλίῳ του «Ἡ μορφωτικὴ ἀξία τοῦ ἰσχύοντος Τριῳδίου». Ἐν τούτῳ καὶ ἐν σελίδι 52 ὁ Θεοδώρου λέγει τὰ ἑξῆς περὶ τοῦ ὀργανικοῦ Συνδέσμου τῆς Ϛʹ ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν μετὰ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τοῦ ὅλου Τριῳδίου:
«Ὁ ὀργανικὸς σύνδεσμος τῆς Ϛʹ ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν μετὰ τῆς Μ. Ἑβδομάδος καὶ τοῦ ὅλου Τριῳδίου καθίσταται πρόδηλος ἤδη ἀπὸ τῶν πρώτων ᾀσμάτων τῆς Δευτέρας πρὸ τῶν Βαΐων, ὑπομιμνῃσκομένων καὶ ἐξαιρομένων τῶν μεγάλων σταθμῶν τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ καὶ τονιζομένης τῆς ἀνάγκης τῆς συντονωτέρας ἀσκήσεως καὶ μετανοίας. Ὁ λειτουργικὸς πλοῦτος τῆς Ϛʹ ἑβδομάδος διαποτίζεται πρὸ πάντων ὑπὸ τῶν βιωμάτων, ἅτινα γεννῶσιν εἰς τὴν ψυχὴν ἡμῶν τὰ γεγονότα τῆς ἀναστάσεως τοῦ Λαζάρου καὶ τῆς θριαμβευτικῆς εἰσόδου τοῦ Κυρίου εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα. Τὰ ᾄσματα τῶν ἡμερῶν αὐτῶν οὐδόλως διασπῶσι τὴν ὀργανικὴν ἑνότητα τοῦ Τριῳδίου, ἀλλ’ ἀντιθέτως ἔτι πλέον ἐξαίρουσι ταύτην.
Ἡ ἀνάστασις τοῦ Λαζάρου ὑμνεῖται ὡς ὁ τύπος τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς ἡμετέρας ἀναστάσεως, ὡς τὸ λυκαυγὲς τοῦ ἀνατέλλοντος Ἡλίου Χριστοῦ, ὅστις ἐνδόξως θὰ ἐξέλθῃ ἐκ τοῦ τάφου. Δι’ αὐτὸ ἡ ὑμνολογία τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου ἔχει ὅλως θριαμβευτικὸν καὶ πασχάλιον χαρακτῆρα. Ὁ Χριστός —ὅστις, ὡς τονίζεται ἐν τῷ ἀποστολικῷ ἀναγνώσματι τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου (Ἑβρ. ιβʹ 28, ιγʹ 8), παραμένει «χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» (ιγʹ 8)— εἶναι, ὡς λέγει ἡ εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς ἡμέρας (Ἰωάν. ιαʹ 1-46) «ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή· ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται» (αὐτ. 25-26). Ὅθεν καὶ τὸ Σάββατον τοῦ Λαζάρου κατευθύνει ἡμᾶς «θεατὰς γενέσθαι τῆς λαμπροφύρου Ἀναστάσεως».
Πλὴν τῆς σήμερον ὁ Δίκαιος Λάζαρος τιμᾶται ὑπὸ τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας δὶς ἔτι τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἤτοι κατὰ τὴν ιζʹ (17ην) Ὀκτωβρίου, ὅτε ἐπιτελεῖται ἡ μνήμη τῆς ἀνακομιδῆς καὶ καταθέσεως τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ Λειψάνου ἐκ τοῦ Κιτίου τῆς Κύπρου εἰς τὸν ἐν Κωνσταντινουπόλει Ναὸν τοῦ Ἁγίου Λαζάρου, ὃν ὁ ὁ βασιλεὺς Λέων Ϛʹ ὁ σοφὸς (886-912) ᾠκοδόμησε (βλέπε ἐν τόμῳ Ιʹ) καὶ τὴν δʹ (4ην) Μαΐου, ὅτε καὶ συνεορτάζεται ὁ Ἅγιος μετὰ τῆς Ἁγίας Μυροφόρου Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς ἐπὶ τῇ ἀνακομιδῇ τῶν σεπτῶν καὶ ἁγίων αὐτῶν Λειψάνων ἐν τῇ εὐαγεστάτῃ Μονῇ τῇ παρὰ τοῦ αὐτοῦ βασιλέως Λέοντος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Λαζάρου συστάσῃ. Ὁ δὲ Λεοντουπόλεως Σωφρόνιος ἐν τῷ «Ἁγιολογίῳ» ἀναφέρει, ὅτι ἐν Κώδικι τῶν Καυσοκαλυβίων φέρεται καὶ κατὰ τὴν ιϛʹ (16ην) Ὀκτωβρίου μνήμη τοῦ Ἁγίου καὶ Δικαίου Λαζάρου ἐπὶ τῇ δευτέρᾳ κοιμήσει αὐτοῦ, πλὴν ἡ τοιαύτη πληροφορία οὐδαμῶς μαρτυρεῖται ἀλλαχόθεν.