Ὡς ἐν τῷ παρατιθεμένῳ ἐν συνεχείᾳ Συναξαρίῳ τῆς σημερινῆς ἁγίας ἑορτῆς ἀναγράφεται, ἡ Ἁγία Μήτηρ ἡμῶν Ἐκκλησία προβάλλει σήμερον πρὸς προσκύνησιν τὸ θεῖον καὶ ἀκαταμάχητον ὅπλον αὐτῆς, τὸν Τίμιον καὶ Ζωοποιὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου, ἐφ’ οὗ τὸ τίμιον καὶ πανακήρατον Αἷμα Αὐτοῦ ἐξέχεε χάριν τῆς ἡμῶν σωτηρίας, ἵνα ἐκ τῆς θέας καὶ προσκυνήσεως αὐτοῦ λάβωμεν παρηγορίαν καὶ ἀντλήσωμεν νέας δυνάμεις πρὸς συνέχισιν τοῦ ἐπιπόνου ἀγῶνος τῆς τεσσαρακονθημέρου νηστείας, ἣν ἀφ’ ἑνὸς μὲν χάριν ψυχικῆς ἀνατάσεως καὶ ἀπονεκρώσεως τῶν παθῶν ἐπιτελοῦμεν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ἵνα ἄξιοι καὶ τῆς τῶν Ἁγίων Παθῶν καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου εὑρεθῶμεν. Καὶ ταῦτα μέν, ὡς εἴρηται, ἀναγράφονται λεπτομερῶς ἐν τῷ Συναξαρίῳ, ἐκτιθεμένων ἐν αὐτῷ καὶ ὅλων τῶν ἄλλων λόγων, δι’ οὓς αὕτη ἐπιτελεῖται, σημειοῦμεν δὲ ἐνταῦθα ὅτι ἡ κατὰ τὴν σήμερον προβολὴ πρὸς προσκύνησιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ὅπως καὶ ἡ τέλεσις τῆς μνήμης τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τῆς Κλίμακος κατὰ τὴν Δʹ Κυριακὴν τῶν Νηστειῶν καὶ τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας κατὰ τὴν Εʹ Κυριακὴν εἰναι συνήθεια ἀρχαιοτάτη, ὡς δύναται νὰ συμπεράνῃ τις ἐκ τοῦ γεγονότος, ὅτι καὶ ὁ θεῖος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἔχει λόγον εἰς αὐτήν. Ἡ συνήθεια αὕτη ἐγενικεύθη ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀπὸ τοῦ Ηʹ αἰῶνος καὶ ἐντεῦθεν ληφθεῖσα ἐκ τοῦ τυπικοῦ τῆς περιωνύμου Μονῆς τοῦ Στουδίου. Ἀφορμὴν τοῦ κατὰ τὴν σήμερον ἑορτασμοῦ παρέσχε τὸ γεγονὸς τῆς κατὰ τὴν ϛʹ (6ην) Μαρτίου ἐπιτελουμένης μνήμης τῆς Εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ἥτις λόγῳ τοῦ ὅτι συμπίπτει πάντοτε ἐν Τεσσαρακοστῇ καὶ ἐν ἡμέραις καθ’ ἃς ἀπαγορεύεται ἡ τέλεσις πλήρους Λειτουργίας (κανὼν νβʹ τῆς ἐν Τρούλλῳ καὶ μθʹ Λαοδικείας), παρέρχεται σχεδὸν ἀπαρατήρητος. Τούτου ἕνεκα ἐν συνδυασμῷ καὶ τῶν ἀνωτέρω ἀναφερομένων λόγων προσδιωρίσθη λίαν προσφυῶς ὑπὸ τῶν Στουδιτῶν Πατέρων ἡ κατὰ τὴν σήμερον προβολὴ καὶ προσκύνησις τοῦ Τιμίου Σταυροῦ.
Εἰς τὸν Τίμιον Σταυρὸν λόγους καὶ ἐγκώμια συνέθεσαν πολλοὶ ἐκ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μεστοὺς πάθους καὶ πλούτου νοημάτων. Μεταξὺ τούτων φέρονται λόγοι ἐπ’ ὀνόματι τῶν ἑξῆς ἱερῶν συγγραφέων: Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου (λόγοι δέκα τέσσαρες), Ἀθανασίου τοῦ Μεγάλου (λόγοι τρεῖς), Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Γρηγορίου Νύσσης, Σωφρονίου Ἱεροσολύμων (λόγοι δύο), Ἀλεξάνδρου Μοναχοῦ (λόγοι δύο), Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Ἀνδρέου Κρήτης (λόγοι δύο), Γερμανοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (λόγοι τρεῖς), Παντολέοντος Πρεσβυτέρου, Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου, Νικήτα τοῦ Παφλαγόνος, Ἰωάννου τοῦ Ξιφιλίνου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Θεοφάνους τοῦ Κεραμέως (λόγοι τέσσαρες), Μακαρίου τοῦ Χρυσοκεφάλου, Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Φιλοθέου Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγορίου Βʹ Κωνσταντινουπόλεως, Δαμασκηνοῦ τοῦ Στουδίτου καὶ ἄλλων (βλέπε καὶ ἐν τόμῳ Θʹ εἰς τὴν ιδʹ Σεπτεμβρίου).
Ἐκ τῶν ἀνωτέρω λόγων εἰδικῶς εἰς τὴν σημερινὴν ἁγίαν ἑορτὴν εἶναι ἀφιερωμένοι οἱ ἑξῆς: Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου «Εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, τῇ μέσῃ ἑβδομάδι τῶν Νηστειῶν» (Ἑλληνικὴ Πατρολογία Ἀββᾶ Migne τόμ. 52ος, στ. 835-840)· τοῦ αὐτοῦ «Εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου Ξύλου» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 62ος, στ. 747-754), Σωφρονίου Ἱεροσολύμων «Ὁμιλία λεχθεῖσα εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τῇ μέσῃ Ἑβδομάδι τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 87ος, στ. 3309-3316), Γερμανοῦ Κωνσταντινουπόλεως «Λόγος εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ ἐν τῷ καιρῷ τῶ μεσονηστίμῳ» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 98ος, στ. 221-244)· τοῦ αὐτοῦ «Ὁμιλία τῇ Τρίτῃ Κυριακῇ τῶν Νηστειῶν καὶ εἰς τὸν Ζωοποιὸν Σταυρὸν» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 140ος, στ. 644-657), Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου· «Λόγος εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ ἐν τῇ μεσονηστίμῳ» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 99ος, στ. 692-700), Ἰωάννου τοῦ Ξιφιλίνου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως· «Λόγος εἰς τὴν τρίτην Κυριακὴν τῶν ἁγίων Νηστειῶν, καὶ εἰς τὴν τοῦ Σταυροῦ προσκύνησιν» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 120ος, στ. 1260-1288), Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας· «Λόγος εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐν τῇ μεσονηστίμῳ» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 126, στ. 105-129), Γρηγορίου Βʹ Κωνσταντινουπόλεως· «Λόγος εἰς τὴν τρίτην Κυριακὴν τῶν Νηστειῶν» (Ἑλλ. Πατρ. Migne τόμ. 142, στ. 643-654), Δαμασκηνοῦ τοῦ Στουδίτου· «Λόγος κοινῇ γλώσσῃ εἰς τὴν προσκύνησιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ λεχθεὶς τῇ τρίτῃ Κυριακῇ τῶν Ἁγίων Νηστειῶν» («Θησαυρὸς» σελ. 406-413). Τὸν λόγον τοῦτον καταχωρίζομεν καὶ ἡμεῖς ἐνταῦθα μετὰ τὸ Συναξάριον (σελ. 340-348). Εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Πατρολογίαν τοῦ Ἀββᾶ Migne (τόμ. 150ος στ. 264-280) εὕρηται καὶ Ἰωάννου τοῦ Καλέκα Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (τοῦ καθαιρεθέντος ἐπὶ αἱρέσει), «Λόγος εἰς τὴν τρίτην τῶν Νηστειῶν Κυριακήν, ἤτοι τῆς Σταυροπροσκυνήσεως».