Ὑποσημειώσεις
[1] Ἡ παρὰ τὸ φρέαρ τοῦ Ἰακὼβ διδασκαλία τοῦ Κυρίου πρὸς τὴν Σαμαμαρείτιδα τυγχάνει ἐκ τῶν πλέον σημαντικῶν καὶ ἀποκαλυπτικῶν διδασκαλιῶν τοῦ Σωτῆρος, καθότι κατὰ ταύτην ἀπεκάλυψε παρρησίᾳ τὴν διττὴν Αὐτοῦ φύσιν, τὴν θείαν καὶ τὴν ἀνθρωπίνην καὶ διεκήρυξε φανερῶς, ὅτι Αὐτός ἐστιν ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας. «Ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι» (Ἰωάν. δʹ 26), ἀπεκρίθη ἐμφαντικῶς καὶ ἀπεριφράστως πρὸς τὴν Σαμαρείτιδα, ὅταν ἐκείνη τὸν ἠρώτησεν· «οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός» (αὐτ. 25). Κατ’ αὐτὴν ταύτην τὴν συζήτησιν ὡμίλησεν ὁ Κύριος καὶ περὶ τοῦ ἀϊδίου ζῶντος Ὕδατος ἐξ οὗ περ ἄν τις πίῃ «οὐ μὴ διψήσῃ εἰς τὸν αἰῶναν, γενήσεται δὲ τοῦτο ἐν αὐτῷ «πηγὴ Ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ἰωάν. δʹ 14).
[2] Ἡ Συχάρ, ἥτις ἅπαξ καὶ μόνον ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ ἀπαντᾷ (Ἰωάν. δʹ 5) ταυτίζεται ὑπὸ πολλῶν μετὰ τῆς Συχέμ, ἥτις καὶ Σίκιμα ἐκαλεῖτο. Ἦτο δὲ αὕτη μία τῶν ἀρχαιοτάτων πόλεων τῆς Γῆς τῆς Ἐπαγγελίας, κειμένη παρὰ τοὺς πρόποδας τοῦ πρὸς ἀνατολὰς τῆς Ἱεριχοῦς ὄρους Γαριζίν, ὅπου ἀνέγνωσάν ποτε οἱ Ἰσραηλῖται τὰς εὐλογίας (Λευτ. ιαʹ 27). Πλησίον τῆς πόλεως ταύτης, ἐπανερχόμενος ὁ Ἰακὼβ ἀπὸ τῆς Μεσοποταμίας, 1887 ἔτη περίπου πρὸ Χριστοῦ, ἠγόρασεν ὑποστατικόν, εἰς τὸ ὁποῖον ἀνώρυξε καὶ φρέαρ, σῳζόμενον μέχρι Χριστοῦ καί καλούμενον Πηγὴ τοῦ Ἰακώβ. Ὅταν δὲ ἀπέθνῃσκεν ἐν Αἰγύπτῳ, κατέλιπε τὸ ὑποστατικὸν ἐκεῖνο εἰς κληρονομίαν ἐξαίρετον εἰς τὸν υἱόν του Ἰωσὴφ (Γεν. μηʹ 22, Ἰησ. Ναυῆ κδʹ 32). Ἡ πόλις αὕτη, πρὶν κτισθῇ ἡ Σαμάρεια, ἐχρημάτισε καὶ μητρόπολις τοῦ Βασιλείου τῶν δέκα φυλῶν. Ἐπειδὴ ὅμως ὁ λαὸς τούτων, καταλιπόντες τὴν λατρείαν τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἐδόθησαν μανιακῶς εἰς τὴν εἰδωλολατρίαν, ἐμπαίζοντες αὐτοὺς οἱ εἰς τὴν εὐσέβειαν ἐμμείναντες Ἰουδαῖοι, ὥς τινες λέγουσι, μετωνόμασαν αὐτὴν Συχάρ, ὅπερ σημαίνει μέθην· ὡς καὶ τὸ ἐξ αὐτῆς παραγόμενον σίκερα σημαίνει πᾶν εἶδος μεθυστικοῦ ποτοῦ. Ἡ Συχὲμ κατεστράφη ὑπὸ Ἰωάννου τοῦ Ὑρκανοῦ, ἐν ἔτει 129 π.Χ. Ἐπὶ τῶν ἐρειπίων αὐτῆς θὰ πρέπει, ἂν παραδεχθῶμεν τὴν ἀνωτέρω ἄποψιν, νὰ ἀνῳκοδομήθη ἡ νέα πόλις, ἥτις καὶ ὠνομάσθη Συχάρ. Κατ’ ἄλλους ὅμως ἄλλη ἦτο ἡ Συχὰρ εὑρισκομένη εἰς μικρὰν ἀπὸ τῶν ἐρειπίων τῆς ἀρχαίας Συχὲμ ἀπόστασιν καὶ συγκεκριμένως ἐκεῖ ὅπου τὸ σημερινὸν χωρίον Askar. Ἐκ τῶν διενεργειθεισῶν ἀνασκαφῶν κατὰ τὰ ἔτη 1913, 1914, 1926, 1928 καὶ 1934 διεπιστώθη ὅτι ἡ ἀκριβὴς θέσις τῆς ἀρχαίας Συχέμ, τῆς καὶ πρὸ τοῦ ἔτους 2000 πρὸ Χριστοῦ ὑπαρχούσης, ἦτο πλησίον τῆς σημερινῆς πόλεως Tell Balatam, κειμένης περί τὰ 5 χιλιόμετρα νοτειοανατολικῶς τῆς Νεαπόλεως (Nabulas).
[3] Σαμάρεια ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τῆς ἐπί γῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκαλεῖτο καὶ πόλις τῆς Κεντρικῆς Παλαιστίνης καὶ χώρα ἀποτελοῦσα τὸ τρίτον περίπου τῆς ὅλης Παλαιστίνης, ἔχουσα πρὸς βορρᾶν τὴν Γαλιλαίαν, πρὸς νότον τὴν Ἰουδαίαν, πρὸς ἀνατολὰς τὸν Ἰορδάνην καὶ πρὸς δυσμὰς τὴν Μεσόγειον θάλασσαν. Ἀπετέλει δὲ ἡ χώρα αὕτη μέρος τῆς γῆς τῆς δοθείσης ὑπὸ τοῦ πατριάρχου Ἰακὼβ εἰς κληρονομίαν εἰς τὸν υἱὸν αὐτοῦ Ἰωσὴφ καὶ τοὺς τούτου υἱοὺς Ἐφραίμ καὶ Μανασσῆν.
Ἡ πόλις Σαμάρεια ἔκειτο ἐν τῷ μέσῳ τῆς Παλαιστίνης, ἀπεῖχε δὲ ἀπὸ μὲν τῶν Ἱεροσολύμων πρὸς βορρᾶν περὶ τὰ τεσσαράκοντα πέντε χιλιόμετρα, ἀπὸ δὲ τῆς πόλεως Συχὰρ περί τὰ ἐννέα χιλιόμετρα. Αὕτη ἐκτίσθη ὑπὸ τοῦ βασιλέως τοῦ Ἰσραὴλ Ἀμρί ἵνα χρησιμεύσῃ ὡς πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου αὐτοῦ ἐπὶ ἐκτάσεως τὴν ὁποίαν οὗτος ἠγόρασεν ἀπὸ τὸν Σεμὲρ ἀντί δύο ἀργυρῶν ταλάντων περὶ τὸ ἔτος ἐννεακόσια εἴκοσι πρὸ Χριστοῦ (Γʹ Βασιλ. ιϛʹ 23, 82, 84). Σὺν τῷ χρόνῳ ἡ πόλις Σαμάρεια προαχθεῖσα κατέστη μεγάλη καὶ πολλή, καὶ λίαν πολὺ διεκρίθη, μάλιστα πολλάκις ὡς πόλις Ἰσραηλιτικὴ εἰδωλολατρική, καθότι ὁ ἀσεβέστατος τῶν βασιλέων τοῦ Ἰσραὴλ Ἀχαὰβ ἵδρυσεν ἐν αὐτῇ ἐλεφάντινον οἶκον καὶ μέγαν ναὸν τοῦ Βάαλ κατακρημνισθέντα βραδύτερον ὑπὸ τοῦ Ἰηοῦ, ὅστις ἐφόνευσε καὶ πάντας τοὺς ἱερεῖς, τοὺς ἐν αὐτῷ λειτουργοῦντας (Γʹ Βασιλ. ιϛʹ 32, κβʹ 39, Δʹ Βασιλ. ιʹ 18-28).
Ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἀχαάβ ἡ Σαμάρεια ἐκινδύνευσε νὰ περιέλθῃ εἰς χεῖρας τῶν Σύρων ὑπὸ τῶν ὁποίων καὶ ἐπολιορκήθη στενῶς, καθὼς καὶ πάλιν ὕστερον ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰωράμ, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὰς δύο ταύτας ἐπιδρομὰς οἱ Σύροι ἀπέτυχον (Γʹ Βασ. κʹ 1, Δ’ Βασ. ϛʹ 24 καὶ ζʹ 1-20). Τέλος ὅμως διὰ τὰς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ τούτου παρεχώρησεν ὁ Θεὸς καὶ ἐλθὼν ἐν ἔτει 720 π.Χ. ὁ βασιλεὺς τῶν Ἀσσυρίων Σαργὼν ἠχμαλώτισε καὶ τὰς δέκα φυλὰς τῶν Ἰσραηλιτῶν καὶ μετῴκησεν ἅπαντας τούτους εἰς Βαβυλωνίαν καὶ Μηδίαν. Ἔφερε δὲ εἰς τὴν Σαμάρειαν διάφορα ἔθνη οἵτινες ἦσαν ἀρχικῶς εἰδωλολάτραι, ὕστερον ὅμως διδαχθέντες τὴν Ἰουδαϊκὴν πίστιν, ἐπίστευον μὲν εἰς τὸν ἀληθινὸν Θεόν, ἐλάτρευον ὅμως καὶ τὰ εἴδωλα. Οὗτοι ἐδέχοντο μόνον τὴν Πεντάτευχον τοῦ Μωϋσέως, πάσας δὲ τὰς ἄλλας Γραφὰς ἀπεστρέφοντο, ἐνόμιζον δὲ ἑαυτοὺς ἀπογόνους τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τοῦ Ἰακώβ. Τούτους οἱ Ἰουδαῖοι ὠνόμαζον Σαμαρείτας ὡς κατοικοῦντας εἰς τὴν Σαμάρειαν καὶ μηδεμίαν ἐδέχοντο μετ’ αὐτῶν ἐπικοινωνίαν.
[4] Τὸ κατὰ πλάτος Μαρτύριον αὐτῆς βλέπε εἰς τὴν κϛʹ (26ην) Φεβρουαρίου, ὅτε αὕτη ἰδιαιτέρως ἑορτάζεται («Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τόμος Βʹ).
