Ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου τυγχάνει ἐκ τῶν μεγάλων Θεομητορικῶν ἑορτῶν ἐπιτελουμένη ὑπό τε τῆς Ὀρθοδόξου καὶ τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὴν παροῦσαν κεʹ (25ην) Μαρτίου. Τὸ ὑπερφυὲς τοῦτο γεγονός, καθό «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» (Ἰωάν. αʹ 14) καὶ ὅπερ ἀποτελεῖ τὸ κεφάλαιον τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, περιγράφει ἐν πάσῃ λεπτομερείᾳ ἀνταποκρινομένη πλήρως πρὸς τὴν σπουδαιότητα αὐτοῦ ὡς τοιούτου, ὁ θεῖος Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἐν τῷ κατ’ αὐτὸν Ἱερῷ Εὐαγγελίῳ (Λουκ. αʹ 26-38). Ἡ θεία αὕτη περιγραφὴ ἀποτελεῖ τὸν πυρῆνα τοῦ ἐνταῦθα παρατιθεμένου Συναξαρίου καὶ τῶν ἐν συνεχείᾳ αὐτοῦ καταχωριζομένων λόγων, διηγηματικῶν τε καὶ πανηγυρικῶν, εἰς τὴν θείαν ταύτην ἑορτήν.

Περὶ τῆς χρονολογίας, καθ’ ἣν τὸ θεῖον τοῦτο γεγονὸς εἰσήχθη πρὸς ἑορτασμὸν ἐν τῆ Ἐκκλησίᾳ, δὲν ὑπάρχει σαφὴς ἱστορικὴ μαρτυρία. Κατὰ τὰ «Acta Sanctorum» (Mart. ΙΙΙ 534 ἑξ.) ὁ ἑορτασμὸς αὐτοῦ ἤρξατο ἐπιτελεῖσθαι ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, δὲν ὑφίστανται ὅμως γραπταὶ περὶ τούτου μαρτυρίαι. Ἀξιόλογον περὶ τοῦ ζητήματος ἔρευναν ἐποιήσατο ὁ ἀκαταπόνητος Πρωτοπρεσβύτερος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καὶ διευθυντὴς τῶν ἐκδόσεων λειτουργικῶν βιβλίων τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος Πατὴρ Ἰωάννης Ράμφος, δημοσιευθεῖσαν ἐν τῷ ἐπισήμῳ ὀργάνῳ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος «Ἐκκλησία», ΚΖʹ, τεῦχος 6ον, σελ. 91-93. Κατὰ τὴν ἔρευναν ταύτην ἀρχαιοτέρα σῳζομένη ἀξιόπιστος μαρτυρία κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἦττον ἀποδεκτὴ γενομένη τυγχάνει ἡ τοῦ Ἀβραμίου Ἐπισκόπου Ἐφέσου ἀκμάσαντος κατὰ τὸν Ϛʹ αἰῶνα. Ὁ Ἀβράμιος εἰς λόγον του εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου, διασωθέντα ἐν κώδικι τοῦ ιβʹ αἰῶνος τῆς βιβλιοθήκης τῆς Λυών, λέγει τὰ ἑξῆς:

«Ἐπειδὴ δὲ ὁ καιρὸς καλεῖ ἡμᾶς περί τῶν ἐπαγγελθέντων ἀποδοῦναι τὸν λόγον, ὅπως τῇ πληροφορίᾳ, πόθον τινὰ ὑμῖν ἐμποιήσαντες προτρέψωμεν καὶ ὑμᾶς τὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἡμέραν ἑορτάζειν, καὶ τάχα εἰπεῖν τῶν ἄλλων πάντων σπουδαιότερον, ἐξ ἐκείνου τοῦ λόγου ἄρξομαι τῆς τοιαύτης ὑποθέσεως, ἀφ’ οὗ μηδὲ ἡμεῖς ἀντερεῖτε» (Μ. Jugie, «Abraham d’ Ephése et ses écrits», ἐν «Byzantinische Zeitchrift» τ. 22 (1913), σ. 37-59). Ἐκ τῶν λόγων τούτων τοῦ Ἀβραμίου ὁ Πατὴρ Ἰωάννης συνάγει ὅτι ἡ ἑορτὴ ἦτο ἤδη γνωστὴ κατὰ τὸν Ϛʹ αἰῶνα εἰς ἄλλην Ἐκκλησίαν τῆς Ἀνατολῆς, πιθανῶς Μικρασιατικήν, ἢ τὴν Ἐκκλησίαν Ἱεροσολύμων. Προσθέτει δὲ ἐν σημειώσει καὶ τὰ ἑξῆς: «Εἶναι ἀξιοσημείωτος ἡ ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ πληροφορία τοῦ Ἀβραμίου, καθ’ ἣν ἐκ τῶν μεγάλων Πατέρων οἱ Ἀθανάσιος, Βασίλειος, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας καὶ Πρόκλος, ἐν τῇ μεγάλῃ ἡμέρᾳ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ οὐδεὶς φαίνεται ἐξ αὐτῶν λόγον συντεταχὼς» (Αὐτόθι σ. 49). Καὶ ταῦτα μὲν λέγει ὁ Ἀβράμιος, εἰς τὰ ὁποῖα συμφωνοῦν καὶ οἱ νεώτεροι ἐρευνηταί, ὁ δὲ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης εἰς τὴν ἁγίαν ταύτην ἑορτὴν σημειοῖ τὰ ἑξῆς: «Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου ἐγκώμια ἔπλεξαν ὁ θεῖος Χρυσόστομος δύο, ἐξ ὧν τοῦ ἑνὸς ἡ ἀρχή: «Βασιλικῶν μυστηρίων ἑορτὴν ἑορτάσωμεν σήμερον», τοῦ δὲ ἑτέρου «Πάλιν χαρᾶς εὐαγγέλια». Ἀνδρέας ὁ Κρήτης, οὗ ἡ ἀρχή: «Ἐπέστη σήμερον ἡ πάντων χαρά». Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, οὗ ἡ ἀρχή· «Νῦν ἡ τῆς Βασιλίδος Βασιλική». Γρηγόριος ὁ Νεοκαισαρείας, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἑορτὰς μὲν ἁπάσας». Γερμανὸς ὁ Κωνσταντινουπόλεως, οὗ ἡ ἀρχή· «Τῆς παρούσης τιμίας καὶ Βασιλικῆς». Θεόδωρος ὁ Μονερημίτης, οὗ ἡ ἀρχή· «Ὅταν ἡ χειμέριος τῆς εἰδωλολατρίας». Ταῦτα πάντα σώζονται χειρόγραφα ἐν τῷ Κοινοβίῳ τοῦ Διονυσίου».

Τὰ ἐγκώμια ταῦτα τύποις ἐκδεδομένα εὕρηνται ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ τοῦ Ἀββᾶ Migne τὰ μὲν δύο τοῦ θείου Χρυσοστόμου, ἀντιστοίχως ἐν τόμοις 60ῷ (στ. 755-760) καὶ 49ῳ, 50ῷ (στ. 791-796), τὰ δὲ λοιπὰ ὡς ἀκολούθως· Ἀνδρέου Κρήτης ἐν τόμῳ 97ῳ (στ. 881-913), Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ἐν τόμῳ 96ῳ (στ. 643-648, 648-661), Γρηγορίου Νεοκαισαρείας ἐν τόμῳ 10ῳ (λόγοι τρεῖς, στ. 1145 ἑξ., 1156 ἑξ., καὶ 1172 ἑξ.) καὶ Γερμανοῦ Αʹ Κωνσταντινουπόλεως ἐν τόμῳ 98ῳ (στ. 320-340). Τὸ τοῦ Θεοδώρου Μοναχοῦ τοῦ Ἐρημίτου εὕρηται ἐν Bibliotheca Hagiographica Graeca, τόμῳ 2ῳ, σ. 1123. Ἐκ τῶν ἐγκωμίων τούτων τὰ δύο πρῶτα, τὰ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ θείου Χρυσοστόμου φερόμενα, ὡς καὶ τὸ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θαυματουργοῦ θεωροῦνται ὑπὸ τῶν κριτικῶν ψευδεπίγραφα διὸ καὶ ἀρχαιότερον γνήσιον ἐγκώμιον θεωρεῖται ὑπ’ αὐτῶν τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀβραμίου Ἐφέσου σῳζόμενον.

Συνεχίζων ὁ Ὅσιος Νικόδημος εἰς τὰς σημειώσεις του προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Εἰς τὴν αὐτὴν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐγκώμιον ἔχει καὶ ὁ Πρόκλος καὶ ὁ Ἰωσὴφ ὁ Βρυέννιος. Ἀλλὰ καὶ ὁ θεῖος Νύσσης Γρηγόριος συνέθετο λόγον σύντομον και γλαφυρὸν εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν, ὅστις σώζεται μὲν χειρόγραφος ἐν τῇ Ἱ. Μονῇ Σταυρονικήτα, δὲν ὑπάρχει ὅμως ἐν τοῖς τετυπωμένοις τρισὶ τόμοις τοῦ Ἁγίου, οὗ ἠ ἀρχή· «Τῇ προτέρᾳ Κυριακῇ τὴν Ὀρθόδοξον ταύτην Ἐκκλησίαν οὐράνιον χορείαν ἐκάλεσεν ὁ Μέγας Βασίλειος» (καὶ ἐκ τούτων τὰ ἐπ’ ὀνόματι τοῦ θείου Πρόκλου καὶ τοῦ Νύσσης Γρηγορίου θεωροῦνται ψευδεπίγραφα). Ἐπίσης Ἰωάννης ὁ πάνσοφος καὶ γεωμέτρης λόγον προσφωνητικὸν καὶ

εὐχαριστήριον συνέθετο εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν, οὗ ἡ ἀρχή· «Χαίρετε, τοῦτό μοι τὸ βραχὺ καὶ μέγα τοῦ λόγου προοίμιον, Χαίρετε». Ὁ δὲ ὕπατος τῶν φιλοσόφων Ψελλὸς ἔγραψεν ἐπίσης λαμπρὸν ἐγκώμιον εἰς τὸν Εὐαγγελισμόν, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἀρχὴ μὲν τῶν ὄντων Θεός». Καὶ οἱ δύο ὡς ἄνω λόγοι σώζονται ἐν τῷ δευτέρῳ πανηγυρικῷ τῆς Ἱ. Μονῆς τοῦ Βατοπαιδίου καὶ ἐν τῇ Ἱ. Μονῇ τοῦ Παντοκράτορος».

«Ἐπίσης ἐγκώμια εἰς τὴν θείαν ταύτην ἑορτὴν ἐποίησαν ὁ σοφώτατος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς οὗ ἡ ἀρχή· «Ὁ μὲν ψαλμῳδὸς Προφήτης». Γερμανὸς ὁ Κωνσταντινουπόλεως λόγον δεύτερον, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἐπ’ ὄρους ὑψηλοῦ ἀνάβηθι ὁ εὐαγγελιζόμενος». Καὶ οὗτοι σώζονται ἐν τῷ δευτέρῳ Πανηγυρικῷ τῆς Μονῆς τοῦ Βατοπαιδίου. Ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν Μεγίστην Λαύραν καὶ εἰς τὴν Ἱ. Μονὴν τῶν Ἰβήρων σώζεται καὶ ἕτερος λόγος Γρηγορίου Νεοκαισαρείας, οὗ ἡ ἀρχή· «Σήμερον ἀγγελικῇ παρατάξει» (ἐνθ’ ἀνωτέρω). Ἐν δὲ τῷ περιωνύμῳ Ναῷ τοῦ Πρωτάτου σώζεται καὶ εἷς λόγος τοῦ Σωφρονίου Ἱεροσολύμων, οὗ ἡ ἀρχή· «Εὐαγγέλια, ἀδελφοί, Εὐαγγέλια καὶ πάλιν ἐρῶ εὐαγγέλια». Ἔτι δὲ καὶ ὁ Φώτιος λόγον συνέθετο εἰς τὴν αὐτὴν ἑορτήν, οὗ ἡ ἀρχή· «Φαιδρὰ τῆς παρούσης ἡμέρας καθέστηκεν ἡ πανήγυρις καὶ λαμπρὰν τὴν χαρὰν τοῖς πέρασιν ἀποφέρεται» (βλέπε Σ. Ἀριστάρχου «Τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Φωτίου λόγοι καὶ ὁμιλίαι ὀγδοήκοντα τρεῖς», Βʹ Κων/πολις (1900), σελ. 230-245, 386-380). Ὁμοίως δὲ καὶ Θεοφάνης ὁ Κεραμεύς, ὁ Ταυρομενίας Ἐπίσκοπος, οὗ ἡ ἀρχή· «Σήμερον ἡ Ἐκκλησία δᾳδουχεῖται μυστικῶς καὶ πυρσεύεται, ὅστις καὶ σώζεται ἐν τῷ Πρωτάτῳ».

Καὶ ταῦτα μὲν τὰ ἐγκώμια εἰς τὴν θείαν ἑορτὴν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἀπαριθμεῖ ὁ Ὅσιος Νικόδημος, ὧν τινα, ὡς ἔφημεν, ἐλέγχονται ὑπὸ τῶν κριτικῶν ὡς νόθα, ὁ δὲ Πρωθιερεὺς Ἰωάννης Ράμφος (ἔνθ’ ἀνωτέρω) ἀναφέρει πλὴν τούτων καὶ τὰ ἑξῆς: Ἀντιπάτρου Βόστρων (Migne, τ. 85, στ. 1776-1792), Ἰσιδώρου Θεσσαλονίκης (Migne, τόμ. 139, στ. 72-117), Ἰωάννου Μοναχοῦ τῆς Μονῆς Κοκκινοβάφου (Migne, τόμ. 127, στ. 632-660), Γερμανοῦ Βʹ Κωνσταντινουπόλεως (Migne τόμ. 140, στ. 677-736) καὶ πολλῶν ἄλλων.

Ἐκ τῶν μετὰ τὴν Ἅλωσιν ἐγκώμια καὶ λόγους συνέθεντο οἱ ἑξῆς: Δαμασκηνός, ὁ Ὑποδιάκονος καὶ Στουδίτης λόγον ἁπλοῦν, οὗ ἡ ἀρχή· «Συνήθειαν ἔχουσιν οἱ βασιλεῖς», ὅν περ καὶ καταχωρίζομεν ἐνταῦθα εὐθὺς μετὰ τὸ Συναξάριον τῆς ἑορτῆς (σελ. 454-468), διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν. Ἠλίας ὁ Μηνιάτης λόγους παγηγυρικοὺς δύο, ὧν τοῦ μὲν πρώτου ἡ ἀρχή· «Ὁ βασιλεὺς Σολομών», τοῦ δὲ δευτέρου· «Προβαίνει ἀπὸ τὴν λαμπρὰν πύλην τῆς ὡραιοτάτης ἀνατολῆς». Εὕρηνται ἐν ταῖς Διδαχαῖς. Τὸν δεύτερον καταχωρίζομεν καὶ ἡμεῖς ὡς λόγον βʹ εἰς τὴν παροῦσαν ἑορτὴν (σελ. 468-481). Μακάριος ὁ Σκορδίλης, ὁ Κωφός, οὗ ἡ ἀρχή· «Δὲν εἶναι νομίζω περιφρονημένη ἡ ταπεινοφροσύνη», ὅν περ καὶ αὐτὸν ἐλαφρῶς κατὰ τὴν φράσιν διασκευάσαντες καταχωρίζομεν ἐνταῦθα (σελ. 482-492). Μακάριος ὁ Πάτμιος, οὗ ἡ ἀρχή· «Οὔτε ἐγὼ τὸ ἀρνοῦμαι, ὅτι ἑορτῶν ἑορτὴ καὶ πανήγυρις» («Εὐαγγελικὴ Σάλπιγξ», Ἀθῆναι 1868, σελ. 142-148) καὶ ἄλλοι.

Περὶ τοῦ διατί δὲ γράφεται ἐν τῷ Συναξαρίῳ, ὅτι «Ἐπεὶ δὲ ἠθέλησεν (ὁ Θεὸς) λαθεῖν, οὐ μόνον τὸν Σατανᾶν, ἀλλὰ καὶ αὐτὰς τὰς οὐρανίους Δυνάμεις» (βλέπε σελ. 449), ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης σημειοῖ τὰ ἐξῆς· «Ὁ Θεοφόρος Μάξιμος ἐν τῆ μβʹ (42ᾳ)

ἐρωταποκρίσει αὐτοῦ οὕτως ἐπὶ λέξει περί τούτου λέγει· Ἐρώτησις· Ἐπειδή τινες ἀποροῦσι, ὅτι πῶς λαθεῖν λέγεται τὰς οὐρανίους Δυνάμεις ἡ τοῦ Κυρίου ἐνανθρώπησις, ἐφ’ ὄσον εὑρίσκομεν, ὅτι καὶ αἱ προφητεῖαι αἱ πρὸ τοῦ Κυρίου δι’ Ἀγγέλων ἐγένοντο καὶ τὴν σύλληψιν τῆς Παρθένου ὁ Γαβριὴλ εὐαγγελίζεται καὶ τοὺς ποιμένας Ἄγγελοι μυσταγωγοῦσιν; Ἀπόκρισις· Ὅτι μὲν ἐγνώριζον οἱ Ἄγγελοι τὴν μέλλουσαν νὰ γίνῃ ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων ἐνανθρώπησιν τοῦ Κυρίου, δὲν πρέπει νὰ ἀμφιβάλλωμεν· ἐκεῖνο δὲ ἔλαθεν αὐτούς, ἡ ἀκατάληπτος τοῦ Κυρίου σύλληψις καὶ ὁ τρόπος. Πῶς δηλαδή, ἐνῷ ὑπῆρχεν ὅλως ἐν τῷ Πατρί, καὶ ὃλως ὑπάρχων ἐν πᾶσι καὶ τὰ πάντα πληρῶν, πῶς καὶ ὅλως ἦτο ἐν τῇ γαστρί τῆς Παρθένου».

Χρονικῶς ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου συνδέεται ὑπό τινων ἐκκλησιαστικῶν Πατέρων καὶ συγγραφέων μετὰ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Διότι ἡ κεʹ (25η) Μαρτίου, ἥτις ἐθεωρεῖτο ὡς ἠμέρα τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας, ἐξ Ἰουδαϊκῆς ἐπιδράσεως καὶ δὴ τοῦ Φίλωνος, ἐθεωρεῖτο ὡς ἡ ἡμέρα τῆς δημιουργίας. Ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν Ἀναστάσιος Αʹ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀντιοχείας ὁ Σιναΐτης (Ἀπριλίου κʹ), εἰς λόγον του, εἰς τὴν ἁγίαν ταύτην ἑορτήν, λέγει τὰ ἑξῆς: «Ἐν τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἔπρεπε ἄρξασθαι τῆς συμπήξεως, ἐν ᾗ καὶ ἡμεῖς τῆς γενέσεως … Διὸ ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ ἀπεστάλη ὁ Γαβριὴλ εὐαγγελιζόμενος τῇ Παρθένῳ τὴν ἄφθορον γέγνησιν καὶ τὴν ἐσομένην τοῖς ἔθνεσι δι’ αὐτῆς σωτηρίαν προκαταγγέλλων αὐτῇ … Ταύτην ἄγομεν ἑορτὴν καὶ πανήγυριν, τῆς μὲν ἁγίας καὶ σεμνῆς ταύτης Παρθένου Εὐαγγελισμόν, παντὸς δὲ τοῦ κόσμου γενέσιον· ὅτι πάντα εἰς τὴν τάξιν μετεποιήθη· καὶ κόσμον ἡ πρὶν ἀκοσμία ἐδέξατο, ὃτι δι’ ἡμᾶς γέγονε καθ’ ἡμᾶς ὁ πλάσας ἡμᾶς, ἀνακαινίζων τὴν παλαιωθεῖσαν αὑτοῦ καὶ φθαρεῖσαν εἰκόνα καὶ ἀναμορφῶν αὐτὴν εἰς κάλλους περιουσίαν, μονονουχὶ βοῶν πρὸς ἡμᾶς· ἐπειδὴ σήμερον πλασθέντες ἀπερρύητε, καὶ πρὸς θάνατον κατεσύρητε, σήμερον δι’ ὑμᾶς ὁ πλάστης πλάττομαι, ἵνα μου τῇ σαρκί ταύτῃ, τῇ νῦν πλαττομένῃ, πρὸς τὴν προτέραν ἐπαναγάγω ζωήν· δι’ αὐτὸ συμπλεκόμενος τῷ θανάτῳ, καὶ θανατῶν αὐτόν, ὥσπερ ἦν ἄξιον».

Τὴν Ἀκολουθίαν τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἐμελώδησαν αἱ καλλικέλαδοι σάλπιγγες Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Ἀνδρέας ὁ Κρήτης, Κοσμᾶς ὁ Μαϊουμᾶ καὶ ἄλλοι. Τύποις εὕρηνται πλήρεις ἐν τοῖς Μηναίοις. Ἀκολουθία εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου ἐξεδόθη εἰς ἰδιαίτερον τεῦχος ἐν Ἀθήναις τῷ 1895 καὶ τῷ 1923, ὑπὸ Γεωργίου Βουτέρη Ἱερέως. Σημειοῖ δὲ καὶ ὁ Λεοντουπόλεως Σωφρόνιος, ὅτι ἐν τῇ αὑτοῦ συλλογῇ ἐκέκτητο ἑτέραν Ἀκολουθίαν ἀνέκδοτον. Ἀλλὰ καὶ ἡ γλυκύφθογγος τῶν νεωτέρων τούτων χρόνων σάλπιγξ, ὁ Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, Ὁσιολογιώτατος Πατὴρ Γεράσιμος ὁ Μικραγιαννανίτης, Κανόνα δεύτερον, διαλογικῶς συντεταγμένον, εἰς τὴν θείαν ταύτην ἑορτήν, ἐμελώδησε. Δὲν θεωροῦμεν δὲ ἄσκοπον, ὅπως, πρὸς εὐφρόσυνον τῶν εὐσεβῶν ἀναγνωστῶν ἱκανοποίησιν, σημειώσωμεν ἐνταῦθα καὶ τὸ ὅτι καθ’ ἣν στιγμὴν αἱ γραμμαὶ αὗται ἐχαράσσοντο ἡ Ἀκαδημία τῶν Ἀθηνῶν ἀπένειμε τὴν μεγαλυτέραν τιμητικὴν διάκρισιν, τὸν ἀργυροῦν Σταυρὸν τοῦ Σωτῆρος, εἰς τὸν ἐκλεκτὸν τοῦτον Πατέρα, τοῦ Ἄθω τὸ κόσμημα καὶ τῶν Μοναστῶν τὸ ἀγλάϊσμα. Ἡ τιμητικὴ αὕτη διάκρισις οὐχὶ μόνον ἐφ’ ὁλοκλήρου τοῦ ἁγιωνύμου Ὄρους ἀντανακλᾷ, ἀλλὰ καὶ σύμπαντος τοῦ συγχρόνου μοναχισμοῦ.