ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ὁ Μέγας, ὁ πρῶτος τῶν Χριστιανῶν βασιλεύς, ὅταν κατέλαβε τὴν πόλιν τοῦ Βύζαντος, ἔκτισεν αὐτὴν πολὺ μεγαλυτέραν ἀπὸ ὅ,τι ἦτο πρότερον καὶ ἀλλάξας τὸ ὄνομά της μετωνόμασε ταύτην διὰ τοῦ ἰδίου αὐτοῦ ὀνόματος, καλέσας αὐτήν, ἀντὶ Βυζαντίου, Κωνσταντινούπολιν. Ἀφοῦ δὲ ἐτελείωσεν ὅλον τὸ τειχόκαστρον, τὰς οἰκίας καὶ τὰς ἱερὰς Ἐκκλησίας, ἀφιέρωσεν αὐτὴν κατ’ ἐξαίρετον τρόπον εἰς τὴν ὑπερένδοξον ἡμῶν Δέσποιναν καὶ ἀειπάρθενον Θεοτόκον [1].
Εὐχαριστῶν ὅθεν ὁ μακάριος τὸν Θεὸν διὰ τὸ τοιοῦτον μεγαλοπρεπὲς ἔργον, ὅπερ κατώρθωσεν, ἐτέλεσε λιτανείαν προεξάρχοντος τοῦ τότε Πατριάχου καὶ ἀκολουθοῦντος ὅλου τοῦ Κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ. Ἀνελθόντες δὲ εἰς τὸν Φόρον, ἔστησαν ἐκεῖ οἱ πολῖται τὸν ἰδικόν του ἀνδριάντα, ἐντὸς τῆς κεφαλῆς τοῦ ὁποίου ἐτοποθέτησαν τοὺς ἁγίους Ἥλους, μὲ τοὺς ὁποίους ἐκαρφώθη ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Κάτωθεν δὲ τοῦ ἀνδριάντος, εἰς τὴν βάσιν αὐτοῦ, ἐτοποθέτησαν τοὺς δώδεκα καλάθους ἐντὸς τῶν ὁποίων εἶχον περισυλλέξει τὰ περισσεύματα τῶν πέντε ἄρτων, τοὺς ὁποίους ηὐλόγησεν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ἐπλήθυναν. Ἔκτοτε λοιπὸν παρέλαβεν ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἑκκλησία νὰ ἑορτάζῃ κατ’ ἔτος τὴν τοιαύτην ἑορτήν, πρὸς ἀνάμνησιν.
Ὑποσημειώσεις
[1] Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Κυρία Θεοτόκος, κατὰ διαφόρους καιροὺς καὶ τρόπους, διεφύλαξεν ἐκ πολλῶν κινδύνων τὴν εἰς Αὐτὴν ἀφιερωθεῖσαν πόλιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἀλλὰ καὶ κατὰ τοὺς χρόνους Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου, τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη 717-741, ἐπῆλθον οἱ Σαρακηνοὶ καὶ περιεκύκλωσαν αὐτὴν ἐπὶ τρία ἔτη, ἀλλ’ ὅμως ἔφυγον ἄπρακτοι. Πολεμοῦντες δὲ πρὸς τοὺς Βουλγάρους οἱ αὐτοὶ Σαρακηνοί, ἐνικήθησαν ὑπ’ ἐκείνων, ὡς ἱστοροῦσιν ἐκ μὲν τῶν Λατίνων ὁ Βέδας, ἐκ δὲ τῶν Ἑλλήνων ὁ Κεδρηνὸς καὶ ὁ Θεοφάνης, ὅστις λέγει, ὅτι ὁ στόλος τῶν Σαρακηνῶν ἠφανίσθη ὑπὸ τῶν πυρφόρων πλοίων τοῦ βασιλέως. Πλὴν ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ χάρις τῆς Θεοτόκου διεφύλαξαν τὴν πόλιν ἐκ τοῦ κινδύνου· διότι ἂν τὸ φρούριον Βετυλούα ἐφυλάχθη ὑπὸ τῆς Ἰουδὶθ (Ἰουδὶθ ιδʹ καὶ ιεʹ), πόσῳ μᾶλλον ἐφυλάχθη ἡ Κωνσταντινούπολις ὑπὸ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὡς λέγει ὁ Γρηγόριος ἐν τῇ πρὸς τὸν Ἅγιον Γερμανὸν ἐπιστολῇ.
ᾍδεται δὲ λόγος, ὅτι ἡ ἁγία Εἰκὼν τῆς Θεοτόκου ἐπεφέρετο ἐπάνω τῶν τειχῶν τῆς πόλεως μετ’ ἄκρας εὐλαβείας. Ὅθεν καὶ αὕτη ὑπερησπίζετο τὴν πόλιν της, ἐπειδή ἡ ἰδία Θεοτόκος, ὡς ἐκ προσώπου ἑαυτῆς, λέγει, εἰς τὸ ᾎσμα τῶν ᾈσμάτων· «Ἐγὼ τεῖχος καὶ μαστοί μου ὡς πύργος» (ᾎσμ. ηʹ 10), ἐξ ἐκείνου δὲ ἤρχισε νὰ ψάλληται εἰς ὅλας τὰς Ἐκκλησίας ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος. Τόσον δὲ θανατηφόρος λοιμὸς ἐνέσκηψε τότε εἰς τοὺς Σαρακηνούς, ὥστε ἀπέθανον διακόσιαι χιλιάδες ἀνθρώπων. Τοῦτο ἀφ’ ἑνὸς καὶ ἡ πεῖνα ἀφ’ ἑτέρου ἠνάγκασαν αὐτοὺς νὰ φύγωσιν ἄπρακτοι. Βλέπε σελ. 623 τῆς Δωδεκαβίβλου, ὡς καὶ εἰς τὴν 15ην (ιεʹ) Αὐγούστου, ἐν τόμῳ Ηʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».