Ὑποσημειώσεις
[1] Βλέπε περὶ τούτου καὶ εἰς Τόμον Ιʹ σελ. 272.
[2] Ὅθεν καὶ αἱ δώδεκα ἐκεῖναι πηγαί, τὰς ὁποίας εὗρον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐν Αἰλείμ, ὡς γράφεται ἐν κεφ. ιεʹ στιχ. 27 τῆς Ἐξόδου τοὺς δώδεκα Ἀποστόλους προεικόνιζον, κατὰ τὸν Ἀλεξανδρείας Κύριλλον λέγοντα· «Ἑρμηνεύεται δὲ τὸ Αἰλεὶμ εἰς ἀνάβασιν ἢ αὔξησιν. Ἀναβαίνοντες οὖν εἰς τελειοτέραν σύνεσιν, καὶ εἰς αὔξησιν ἀνατρέχοντες πνευματικήν, τὰς δώδεκα πηγὰς εὑρήσομεν, τοὐτέστι τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους. Καὶ εὖ γε δὴ σφόδρα, πηγαῖς οἱ Μαθηταὶ παρεικάζονται … ἀρυόμεθα γάρ, ὡς ἐκ πηγῶν ἁγίων, ἐκ τῶν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Μαθητῶν, παντὸς εἴδησιν ἀγαθοῦ». Καὶ πάλιν· «Ὅτι δὲ πηγαὶ κατὰ τὸ ἀληθὲς οἱ θεσπέσιοι Μαθηταί, τὸν θεῖον ἡμῖν καὶ σωτήριον καὶ ἀναγκαῖον εἰς ζωὴν ἀναβρύοντες λόγον, παραδείξειεν εὖ μάλα τοῖς ἐν νόμῳ δεδικαιωμένοις ὁ τῶν ὅλων Θεός, οὕτω λέγων· «Ἀντλήσατε ὕδωρ ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου». (Ἠσ. ιβʹ 3).
[3] Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἑπομένη ταῖς διατάξεσι τῶν πανευφήμων Ἀποστόλων καὶ τῶν Θεοφόρων Πατέρων, ἀκολουθεῖ πιστῶς εἰς τὴν ὑπ’ αὐτῶν χαραχθεῖσαν εὐθεῖαν ὁδόν, ἥτις εἶναι ἡ διὰ τῶν θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων προσδιοριζομένη. Εἰς τοῦτο δὲ ἐγκαυχωμένη πιστεύει καὶ κηρύττει, ὅτι κατέχει τὴν ἀλήθειαν, ἥτις ἀπεργάζεται τὴν σωτηρίαν.
Τοῦτο μὴ δυνάμενοι νὰ ὑποφέρωσιν οἱ ποικιλώνυμοι ἐχθροὶ τῆς Ὀρθοδοξίας ἔστρεψαν τὰ πυρὰ αὐτῶν κατ’ αὐτῶν τούτων τῶν πεʹ (85) Ἀποστολικῶν Κανόνων, οἵτινες ἀποτελοῦν τὸ ὑπόβαθρον ἐφ’ οὗ ἑδράζεται τὸ Ἐκκλησιαστικὸν μας καθεστώς, ἀμφισβητοῦντες τὴν γνησιότητα αὐτῶν.
Ἐπειδὴ δὲ εἰς τὴν πλάνην αὐτὴν περιέπεσαν καί τινες ἡμέτεροι παρασυρθέντες ἐκ τῶν ἀντιορθοδόξων αὐτῶν θεωριῶν, θεωροῦμεν καθῆκον νὰ μὴ παραλείψωμεν σχετικὸν σχόλιον ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ὅπερ κατεχώρησεν, ἐν Τόμῳ Γʹ σελὶς 145 τοῦ ὑπ’ αὐτοῦ καταρτισθέντος Συναξαριστοῦ τῶν δώδεκα μηνῶν. Παραθέτομεν ὅθεν τοῦτο ἐνταῦθα πρὸς πληροφορίαν τῶν εὐσεβῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν ἔχον οὕτω:
Ἐπειδὴ ἐνταῦθα ὁ λόγος περὶ τῶν δώδεκα Ἀποστόλων ἐστὶ σημειοῦμεν, ὅτι ἀνέγνωμεν τὸ βιβλιάριον τῆς νεοτυπώτου Ἑκατονταετηρίδος, καὶ ἐλυπήθημεν ἄκρως ἐπειδὴ ὁ συγγραφεὺς αὐτῆς, δὲν ἠξεύρω πῶς, ἐλανθάσθη καὶ γράφει, ὅτι οἱ Κανόνες τῶν θείων καὶ ἱερῶν τούτων Ἀποστόλων εἶναι ὑποβολιμαῖοι, καθότι αὐτοί, λέγει, δὲν ἐξετέθησαν ὑπὸ τῶν Ἱερῶν Ἀποστόλων, ἀλλ’ ὑπὸ Ἀποστολικῶν ἀνδρῶν, κατὰ τὴν ἀποστολικὴν διδασκαλίαν, καὶ ὅτι αὐτοὶ συνηθροίσθησαν ἴσως ὑπὸ τοῦ Ἀλεξανδρέως Κλήμεντος, ἤτοι τοῦ Στρωματέως. Ὄντως ἐδῶ πρέπει νὰ θρηνήσῃ πᾶς θεοφοβούμενος καὶ νὰ εἴπῃ ἐκεῖνο τὸ τοῦ Ἱερεμίου «τίς δώσει τῇ κεφαλῇ μου ὕδωρ, καὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς μου πηγὴν δακρύων;»· διότι ὁ λόγος οὗτος τοῦ πέτρα τοῦ δέοντος τούτου κριτικοῦ εἰς τὰ καίρια ἔβλαψε καὶ βλάπτει, ἀλλὰ καὶ θέλει βλάψει τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ.
Ὥσπερ γὰρ ὁ τὰ θεμέλια τοῦ οἴκου κρημνίζων καὶ ὅλην τὴν οἰκοδομὴν αὐτοῦ συγκατακρημνίζει, οὕτω καὶ ὁ ἄκριτος οὗτος λόγος, κρημνίζων τοὺς τῶν Ἀποστόλων Ἱεροὺς Κανόνας, συγκατακρημνίζει καὶ τὴν οἰκοδομὴν ὅλων τῶν λοιπῶν ἱερῶν Κανόνων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῶν τοπικῶν καὶ τῶν κατὰ μέρος θείων Πατέρων· καθότι ὅλοι οἱ ἀνωτέρω ἱεροὶ Κανόνες ἐποικοδομοῦνται τοῖς τῶν Ἀποστόλων Κανόσιν, ὡς ἐπὶ θεμελίοις ἀρραγεστάτοις. Καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν πᾶσα ἱερὰ θεσμοθεσία καὶ εὐταξία τῆς τοῦ Χριστοῦ ἁγίας Ἐκκλησίας διὰ τοῦ λόγου τούτου καταργεῖται καὶ διαλύεται. Ἂν δὲ ὁ σοφὸς οὗτος δὲν ηὐλαβήθη τόσον νέφος μαρτύρων, βεβαιούντων τοὺς ρηθέντας Κανόνας τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων, ἔπρεπε τοὐλάχιστον νὰ εὐλαβηθῇ δύο Οἰκουμενικὰς Συνόδους, τὴν Ϛʹ καὶ τὴν Ζʹ, αἵτινες ἐπικυρώνουσιν αὐτοὺς καὶ φανερῶς διορίζουσιν ἡ μὲν ἔκτη ἐν τῷ βʹ Κανόνι αὐτῆς καὶ ἡ ἑβδόμη ἐν τῷ αʹ Κανόνι, ὅτι οἱ ἀνωτέρω πεʹ (85) Κανόνες ἐξετέθησαν ὑπὸ τῶν Πανευφήμων Ἀποστόλων, καὶ ὄχι νὰ τίθηται ἐν Καρὸς μοίρᾳ τὰς ψήφους αὐτῶν, αἷς ὁ ἀντιπίπτων αὐτῷ ἀντιπίπτει τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι τῷ λαλοῦντι διὰ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, καὶ ὁ μὴ αὐταῖς πειθόμενος ἀνάθεμα γίνεται, κατὰ τὸν Διάλογον Γρηγόριον (Βιβλ. αʹ Ἐπιστ. κδʹ) καὶ αἱρετικός, μᾶλλον δὲ καὶ ὡς ἐθνικὸς λογίζεται ὁ παρακούων τῆς Ἐκκλησίας, ἧς πρόσωπον ἐπέχει ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, καθὼς αὐτὸς οὗτος ὁ συγγραφεὺς τῆς Ἑκατονταετηρίδος ταῦτα γράφει περὶ τῆς ψήφου τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἐν τῷ ἑαυτοῦ Θεολογικῷ.
Ἔπειτα ἔπρεπεν ὁ σοφὸς νὰ φανερώσῃ ποῖοι εἶναι οἱ ἀποστολικοὶ οὗτοι ἄνδρες, οἵτινες ἐξέθεσαν τοὺς Κανόνας αὐτούς, καὶ εἰς ποῖα μέρη εὑρίσκεται ἡ τοιαύτη ἀποστολικὴ διδασκαλία, καὶ ὄχι νὰ μᾶς λέγῃ ἀμάρτυρα καὶ ἀδέσποτα πράγματα. Ἔπρεπε δὲ νὰ ἠξεύρῃ βεβαίως καὶ ἀναμφιβόλως, ὅτι Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, ἤτοι ὁ Στρωματεύς, συνέλεξε τὴν ἀποστολικὴν ταύτην διδασκαλίαν τῶν ἀποστολικῶν ἀνδρῶν, καὶ οὐχὶ νὰ ἐπιστηρίξῃ τοιαύτην μεγάλην ὑπόθεσιν ὑπὸ ἑνὸς ἴσως ἀβεβαίου καὶ ἀμφιβόλου. Ψευδέστατον δὲ εἶναι ὅτι ὁ Ἀλεξανδρεὺς Κλήμης συνέλεξε τοὺς τῶν Ἀποστόλων Κανόνας, καθότι ἐν τοῖς σῳζομένοις τοῦ Κλήμεντος συγγράμμασιν οὗτοι δὲν περιέχονται. Ὅθεν ἀναξία τῇ ἀληθείᾳ τῆς ὑπολήψεως τοῦ μεγάλου ὀνόματος τοῦ σοφοῦ τούτου ἐστάθη ἡ τοιαύτη πέρα τοῦ δέοντος κρίσις του, ἐπειδὴ αὐτὴ ἀκολουθεῖ οὐχὶ εἰς Οἰκουμενικὰς καὶ τοπικὰς Συνόδους, καὶ εἰς τοσούτους παλαιοὺς μάρτυρας, οὐδὲ εἰς τὸν νεώτερον Μελέτιον τὸν λέγοντα, ὅτι ὑπηγορεύθησαν οἱ ρηθέντες Κανόνες ὑπ’ αὐτῶν τῶν Ἀποστόλων, ἀλλ’ ἀκολουθεῖ εἰς τοὺς Λουθηρανιστὰς καὶ εἰς τοὺς ψευδορεφορμάτους, τοὺς κρίνοντες ὑποβολιμαίους τοὺς ἀνωτέρω Κανόνας.
Ἀλλ’ ὅμως μηδεὶς τῶν θεοφεβουμένων καὶ ταῖς ἁγίαις καὶ Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις πειθομένων σκανδαλισθήτω ἐκ τοῦ ἀκρίτου τούτου λόγου, καλῶς εἰδὼς ὅτι αἱ μὲν Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι καὶ αἱ τούτων ψῆφοι καὶ ἀποφάσεις εἰσὶν ἀληθεῖς καὶ σφαλῆναι οὐ δύνανται, διδάσκαλον ἔχουσαι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. Πᾶς δὲ ἄνθρωπος εἶναι ψεύστης ὡς σφαλῆναι δυνάμενος, κἂν μυριάκις εἴη σοφὸς κατὰ τὴν ἔξω σοφίαν καὶ μάθησιν. Ἔπειτα αὐτὸς ἐν τῇ μεταγλωττίσει τῆς ἱερᾶς τελετουργίας τῇ ὑπ’ αὐτοῦ γενομένῃ φέρει μαρτυρίας ἐκ τῶν ἀποστολικῶν διαταγῶν καὶ Ἀποστολικῶν Κανόνων μνημονεύει. Ὅθεν οὐδεὶς ὀφείλει προσέχειν αὐτῷ ἑαυτῷ ἀντιφάσκοντι. Ὁ θέλων νὰ πληροφορηθῇ περὶ τῶν Κανόνων τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων τούτων, ἂς ἀναγνώσῃ εἰς τὰ προλεγόμενα τῶν Ἀποστολικῶν Κανόνων ἐν τῷ ἡμετέρῳ Πηδαλίῳ.
[4] Περὶ τοῦ Σίμωνος τούτου γράφει Ἰουστῖνος ὁ Φιλόσοφος καὶ Μάρτυς, ἐν τῇ πρὸς Ἀντωνῖνον ὑπὲρ τῶν Χριστιανῶν ἀπολογίᾳ· «Μετὰ τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου εἰς οὐρανόν, προεβάλλοντο οἱ δαίμονες ἀνθρώπους τινὰς λέγοντας ἑαυτοὺς εἶναι θεούς, οἳ οὐ μόνον οὐκ ἐδιώχθησαν ὑφ’ ὑμῶν (τῶν Ρωμαίων δηλαδή), ἀλλὰ καὶ τιμῶν ἠξιώθησαν. Ὧν εἷς καὶ Σίμων ὁ Σαμαρεύς, ὃς ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος διὰ τῆς τῶν δαιμόνων ἐνεργείας μαγικὰς δυνάμεις ποιήσας ἐν τῇ πόλει ἡμῶν, τῇ βασιλίδι Ρώμῃ, θεὸς ὠνομάσθη». Καὶ πάλιν λέγει· «Ἐν τῇ πόλει ἡμῶν βασιλίδι Ρώμῃ, θεὸς ὠνομάσθη (ὁ Σίμων) καὶ ἀνδριάς τις παρ’ ὑμῶν ἀνεγήγερται ἐν τῷ Τιβέρει ποταμῷ μεταξὺ τῶν δύο γεφυρῶν, ἔχων ἐπιγραφὴν Ρωμαϊκὴν τοιαύτην· «Σίμωνι δέῳ σάνκτῳ», ἤτοι τὸν ἀνδριάντα τοῦτον ἀφιερώνομεν εἰς τὸν Σίμωνα θεὸν ἅγιον (κἄν ἄλλως ἄλλοι περὶ τούτου λέγουσι)». Γράφει δὲ καὶ ὁ Μελέτιος ἐν τῷ πρώτῳ τόμῳ τῆς Ἐκκλ. Ἱστορίας τὰ αὐτὰ μὲ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα γράφει καὶ ἐδῶ ὁ Συναξαριστής, ὅτι δηλ. ὁ Πέτρος εὐξάμενος ἔρριψε τὸν Σίμωνα ἀπὸ τὰ ὕψη κάτω, καὶ τὴν δύναμίν του κατήργησε καὶ ἔσβεσε, δείξας τὴν διαφορὰν τῆς θείας χάριτος ἀπὸ τὴν γοητείαν. Λέγει ὅμως αὐτὸς ὅτι ὄχι ἐπὶ Κλαυδίου τὸ θαῦμα τοῦτο ἐποίησεν, ἀλλ’ ἐπὶ Νέρωνος, ὅπερ καὶ ἄλλοι κριτικοὶ λέγουσι. Ὑπάρχει δὲ ἡ ἀντιγνωμία αὐτή, διότι οἱ δύο οὗτοι Αὐτοκράτορες ἐβασίλευσαν ἐν συνεχείᾳ ὁ εἷς κατόπιν τοῦ ἄλλου, ὁ μὲν Κλαύδιος κατὰ τὰ ἔτη 41-54, ὁ δὲ Νέρων κατὰ τὰ ἔτη 54-68.
[5] Τὸ Μαρτύριον Πέτρου καὶ Παύλου, οἱ μὲν χρονολογοῦσιν ὅτι ἔγινε κατὰ τὸ ξζʹ (67) ἔτος, ὁ δὲ Εὐσέβιος λέγει ὅτι ἔγινε κατὰ τὸ ξθʹ (69) ἔτος ἀπὸ Χριστοῦ, Νέρωνος δὲ κατὰ τὸ ιδʹ ἔτος, ὅπερ ἦτο καὶ τὸ τελευταῖον τῆς βασιλείας αὐτοῦ.
[6] Περὶ τοῦ ὀνόματος τοῦ Παύλου γράφει ὁ θεῖος Ἱερώνυμος, ἐν τῷ περὶ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων βιβλίῳ αὐτοῦ, εἰς τὸ ὄνομα Παῦλος, ὅτι ὁ Παῦλος Σέργιος ὁ Ἀνθύπατος τῆς ἐν Κύπρῳ Πάφου ἐχάρισεν εἰς τὸν Ἀπόστολον τὸ ὄνομά του, τὸ Παῦλος δηλαδή, εἰς σημεῖον εὐχαριστίας καθότι ὁ Παῦλος αὐτὸς ὁ καὶ Σέργιος, βλέπων ὅτι ὁ Ἀπόστολος ἐτύφλωσε τὸν Ἐλύμαν (τὸ ὁποῖον ἀραβιστὶ σημαίνει μάγος) ἤνοιξε τοὺς νοεροὺς ὀφθαλμούς του καὶ ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστόν. Ὅθεν καὶ ὁ ἱερὸς Λουκᾶς ἐν ταῖς Πράξεσιν ἔκτοτε ὀνομάζει πάντοτε τὸν Ἀπόστολον Παῦλον καὶ οὐχὶ Σαῦλον, ὡς πρότερον αὐτὸν ὠνόμαζεν. Ὁ δὲ Ὠριγένης εἰς τὴν Ἔξοδον, καὶ ὁ Χρυσόστομος εἰς τὰς Πράξεις Ὁμιλία κηʹ καὶ ἄλλοι ἀκόμη παρέδωκαν, ὅτι καὶ ὁ ἀνωτέρω Ἐλύμας, ὁ καὶ Βαριησοῦς καλούμενος, ἐπέστρεψεν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ, καὶ μετὰ τοῦ φωτὸς τῶν αἰσθητῶν ὀφθαλμῶν ἔλαβε καὶ τὸ φῶς τῶν ψυχικῶν.
[7] Παρὰ δὲ τῷ Μελετίῳ γράφεται, ὅτι ὁ Νέρων ηὐτοκτόνησε δι’ ἐγχειριδίου, ἀφ’ οὗ ἐβασίλευσεν ἔτη δεκατρία, μῆνας ὀκτὼ καὶ ἡμέρας δύο.
[8] Πρὸς εὐχερεστέραν εὕρεσιν τῆς ἡμέρας τῆς ἰδιαιτέρας μνήμης καὶ τῆς βιογραφίας ἑνὸς ἑκάστου τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων παραθέτομεν ἐν τῷ τέλει τοῦ ἀνὰ χεῖρας Τόμου σχετικὸν πίνακα ἐμφαίνοντα τὴν ἡμερομηνίαν καὶ τὸν Τόμον εἰς τὴν ὁποίαν καταχωρίζεται ὁ κατὰ πλάτος βίος ἑκάστου Αὐτῶν.
[9] Βλέπε περὶ τούτου ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ηʹ (8ῃ) τοῦ μηνὸς Μαΐου, ἐν τῇ ὑποσημειώσει τοῦ Συναξαρίου τοῦ Θεολόγου Ἰωάννου.
