ΕΥΣΕΒΙΟΣ ὁ Μάρτυς ἤκμασε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Κωνσταντίου, υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ἐν ἔτει τλη’ (338), ἐχρημάτισε δὲ ζηλωτὴς διάπυρος τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ μὲ πολλὴν ἀνδρείαν ψυχῆς καὶ καταφρόνησιν τῶν παρόντων κατεγίνετο διὰ τὴν πρόοδον τῆς εὐσεβείας καὶ Ὀρθοδοξίας, καίτοι ὁ βασιλεὺς Κωνστάντιος ἦτο ἐναντίος, ὡς ἄλλος οὐδείς, Ἀρειανιστὴς ὤν. Ὅθεν ὅταν ἠπείλησεν ὁ βασιλεὺς ὅτι θέλει κόψει τὴν δεξιὰν χεῖρα τοῦ Ἁγίου, ἐὰν δὲν δώσῃ το ὑπὸ τοῦ Μελετίου γενόμενον ψήφισμα [1], τότε ὁ Ἅγιος ἤπλωσε καὶ τὰς δύο χεῖράς του, θέλων νὰ δείξῃ ὅτι μετὰ χαρᾶς δέχεται καὶ τῶν δύο τὴν ἐκκοπήν, παρὰ νὰ παραδώσῃ τὸ ζητούμενον ψήφισμα, ὁμοῦ δὲ μὲ ἐκεῖνο νὰ προδώσῃ καὶ τὴν εὐσέβειαν.
Τοῦτον τὸν Ἅγιον πατέρα ἡμῶν Εὐσέβιον, μετὰ τὸν Κωνστάντιον καὶ Ἰουλιανόν, ἐξώρισεν ὁ Οὐάλης ἐκ τοῦ θρόνου του καὶ κατεδίκασεν αὐτὸν νὰ περιπατῇ ἐξόριστος κατὰ τὸν ποταμὸν Δούναβιν. Ἀφοῦ δὲ ἀπέθανεν ὁ Οὐάλης, ἐπανῆλθεν ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Ἐπισκοπήν του εἰς Σαμόσατα [2], τὰ ὁποῖα εὑρίσκονται εἰς τὴν Συρίαν πλησίον τοῦ Εὐφράτου ποταμοῦ ὑπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἐδέσσης. Μετὰ πολλοὺς δὲ ἀγῶνας καὶ νίκας, τοὺς ὁποίους ἐποίησεν ὁ ἀοίδιμος ἔτι ζῶν ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἠξιώθη καὶ μαρτυρικοῦ τέλους, διότι γυνή τις κακόδοξος, ἡ ὁποία ἠκολούθει τὴν αἵρεσιν τοῦ Ἀρείου, ἔλαβε κέραμον ἔκ τινος στέγης καὶ ἐκτύπησεν τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἁγίου, ἐκ δὲ τοῦ κτυπήματος ἐκείνου ἐθανατώθη ὁ τοῦ Χριστοῦ ἱεράρχης· πρὶν δὲ ἢ ἀποθάνῃ, ἐσυγχώρησε τὴν φονεύσασαν αὐτὸν γυναῖκα, μιμούμενος τὸν Δεσπότην του Χριστὸν καὶ τὸν πρωτομάρτυρα Στέφανον· Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ Σύναξις καὶ ἑορτὴ εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου πλησίον τῶν Ἀρκαδιανῶν [3].
Ὑποσημειώσεις
[1] Ἴσως τοῦ Ἀντιοχείας.
[2] Σήμερον λέγονται Σαμσάτ.
[3] Σημείωσαι ὅτι ὁ Θεολόγος Γρηγόριος γράφων ἐπιστολὴν πρὸς τὸν Εὐσέβιον τοῦτον, ὀνομάζει αὐτὸν στῦλον καὶ ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας, φωστῆρα ἐν Κόσμῳ καὶ Κανόνα πίστεως.