Κ ΑΡΤΕΡΙΟΣ ὁ Ἅγιος Ἱερομάρτυς ἦτο κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Διοκλητιανοῦ καὶ τοῦ ἡγεμόνος τῆς Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας Οὐρβανοῦ, ἐν ἔτει σϟη’ (298), Ἱερεὺς καὶ διδάσκαλος τῶν Χριστιανῶν. Οὗτος λοιπὸν κτίσας οἶκον εὐκτήριον (ἤτοι μικρὰν Ἐκκλησίαν), συνήθροιζεν ἐκεῖ τὰ πλήθη τῶν Χριστιανῶν καὶ ἐδίδασκεν αὐτὰ νὰ σέβωνται τὸν Χριστὸν μόνον, ὡς ὄντα Θεὸν ἀληθινόν, καὶ ἄλλον Θεὸν νὰ μὴ γνωρίζωσι πλὴν αὐτοῦ. Διὰ ταῦτα λοιπὸν διαβληθεὶς εἰς τὸν ἡγεμόνα ἐκρύβη, ὁ δὲ Κύριος φαίνεται εἰς αὐτὸν καὶ τοῦ λέγει· «Ὕπαγε, ὦ Καρτέριε, καὶ φανέρωσον σεαυτὸν εἰς ἐκείνους οἵτινες σὲ ζητοῦσιν, ἐγὼ δὲ θὰ εἶμαι μετὰ σοῦ, διότι πρέπει νὰ πάθῃς πολλὰ διὰ τὸ ὄνομά μου, ὅτι πολλοὶ διὰ σοῦ θὰ πιστεύσωσιν εἰς ἐμὲ καὶ θὰ σωθῶσι».
Τότε ὁ Ἅγιος, πληρωθεὶς ἀπὸ χαρὰν καὶ εὐχαριστήσας τὸν Θεόν, ἐπαρρησίασε τὸν ἑαυτόν του. Καὶ πρῶτον μὲν κλείεται εἰς φυλακήν· ἔπειτα δὲ παρασταθεὶς εἰς τὸν ἡγεμόνα ἐπροστάχθη νὰ θυσιάσῃ εἰς τὸν ψευδόθεον Σέραπιν, ὁ δὲ Ἅγιος διὰ προσευχῆς του τοῦτον κατεκρήμνισεν, ἤτοι τὸ εἴδωλον αὐτοῦ· ὅθεν ἐδάρη ὑπὸ δεκαὲξ στρατιωτῶν μὲ βούνευρα. Εἶτα ἐκρέμασαν αὐτὸν ἐπάνω εἰς ξύλον, καὶ μὲ ξυράφια μὲν ἀφαιροῦσι τοὺς ὄνυχας τῶν χειρῶν καὶ τῶν ποδῶν του, μὲ σιδηροῦς δὲ ὄνυχας κατεξέσχισαν ὅλον τὸ σῶμά του· αὐτὸς ὅμως διὰ μέσου θείου Ἀγγέλου ἔγινεν ἀνώτερος ἀπὸ τὰ βάσανα ταῦτα καὶ ἀποκατέστη ὑγιής. Ἀλλὰ πάλιν κατὰ προσταγὴν τοῦ ἡγεμόνος ἐτρύπησαν μὲ σίδηρον τοὺς ἀστραγάλους τοῦ Μάρτυρος καὶ ὑνίον πεπυρωμένον ἔβαλον εἰς τὸ στῆθός του· μετὰ ταῦτα δὲ προστάζουσιν αὐτὸν καὶ κάθεται ἐπάνω εἰς ἓν σκαμνίον πεπυρωμένον, καὶ κατόπιν ρίπτουσιν αὐτὸν καὶ πάλιν εἰς τὴν φυλακήν.
Ὅτε δὲ ἐνύκτωσε, φαίνεται πάλιν ὁ Κύριος εἰς αὐτὸν καὶ τὸν λύει ἀπὸ τὰ δεσμά, καὶ ὑγιᾶ καταστήσας τὸν ἐξήγαγεν ἔξω ἀπὸ τὰς θύρας τῆς φυλακῆς· ὅθεν πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἀπίστους, βλέποντες αὐτὸν ὑγιᾶ, προσέτρεχον καὶ ἐβαπτίζοντο ὑπ’ αὐτοῦ καὶ ἠλευθερώνοντο ἀπὸ τὰς ἀσθενείας των. Διὸ πάλιν ὁ Ἅγιος τιμωρίας λαμβάνει, καὶ πάλιν ἐκρέμασαν ἀπὸ τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας του πέτρας βαρυτάτας, καὶ μὲ βούνευρα ἔδειραν αὐτὸν εἰς τὴν κοιλίαν καὶ μὲ λαμπάδας ἀνημμένας κατέκαυσαν αὐτόν, ραίνοντες ἐπ’ αὐτοῦ θεῖον καὶ πίσσαν· εἶτα ἔρριψαν ἐντὸς τοῦ στόματος αὐτοῦ μόλυβδον βεβρασμένον. Τελευταῖον δὲ ἔβαλον αὐτὸν ἐντὸς πυρᾶς, ἀλλ’ ἀβλαβὴς διαμείνας, ὓμνους καὶ εὐχαριστίας ἀνέπεμπεν εἰς τὸν Θεόν· ὅθεν Ἑβραῖός τις ἐκεῖ παριστάμενος ἐθυμώθη πολύ, καὶ λαβὼν ὁ ἀλιτήριος ἓν ἀκόντιον ἐκτύπησε μὲ αὐτὸ καὶ διεπέρασε τὴν πλευρὰν τοῦ Ἁγίου. Καὶ πρῶτον μὲν ἐξῆλθεν ὕδωρ ἀπὸ τὴν πλευράν του τόσον πολύ, ὥστε ἔσβυσε τὸ πῦρ τῆς καμίνου ὕστερον δὲ ἐξῆλθε καὶ αἷμα καὶ οὕτω παρέδωκεν ὁ γενναῖος ἀγωνιστὴς τὴν ψυχήν του εἰς χεῖρας Θεοῦ, καὶ ἔλαβε παρ’ αὐτοῦ τὸν στέφανον τῆς ἀθλήσεως.