ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς κατήγετο ἀπὸ τὴν Ἀττάλειαν. Ἐν τῇ Σμύρνῃ δὲ εὑρισκόμενος πάντοτε, συνανεστρέφετο μετὰ τῶν Ὀθωμανῶν, οἱ ὁποῖοι συνεχῶς τὸν ἠνώχλουν, περιγελῶντες τὴν τῶν Χριστιανῶν πίστιν· ἐκεῖνος δὲ ὁ μακάριος, μολονότι ἦτο ἀγράμματος, τοὺς ἀπεκρίνετο εἰς ὅλα μὲ λόγον καὶ σύνεσιν, ὥστε πολλάκις τοὺς καθίστα ἀναπολογήτους. Μὴ δυνάμενοι δὲ νὰ ἀποστομώσωσι τοῦτον, ἀλλὰ καὶ μάλιστα ἐντρεπόμενοι διὰ τὰ σαθρὰ δόγματα τῆς θρησκείας των, τὰ ὁποῖα προέβαλλαν, ἐστοχάσθησαν νὰ τὸν συκοφαντήσουν· καὶ ἐμηχανεύοντο πῶς νὰ παγιδεύσωσιν αὐτόν.
Ἐν μιᾷ λοιπὸν τῶν ἡμερῶν, δὲν ἠξεύρω πῶς, ἔτυχε καὶ ἐξεφώνησεν ὁ Ἀθανάσιος τὸ λαῒ λαλά, κατὰ τὴν πάτριον αὐτῶν διάλεκτον, τὸ ὁποῖον εἶναι δοξολογία Θεοῦ, αὐτοὶ δὲ παρευθὺς περιεκύκλωσαν αὐτόν, τὸν ἥρπασαν καὶ τὸν ὡδήγησαν εἰς τὸ κριτήριον, ψευδομαρτυρήσαντες, ὃτι ἠσπάσθη δημοσίως τὴν θρησκείαν των· ὁ δὲ Μάρτυς ἀπεκρίθη, ὅτι ὁ λόγος τὸν ὁποῖον εἶπε δὲν εἶναι ἴδιος μόνον τῆς πίστεως τῶν Τούρκων, ἀλλὰ ἁπλῶς δοξολογία πρὸς τὸν Θεόν, καὶ διὰ τοῦτο εἶναι εἰς καθ’ ἕνα συγκεχωρημένον νὰ τὸν λέγῃ. Ἐκεῖνοι ὅμως ἐπέμενον λέγοντες, ὅτι ἐδέχθη τὸν μωαμεθανισμὸν καὶ ἠρνήθη τὸν Χριστόν· αὐτὸς δὲ ὁ μακάριος ἔλεγεν ὅτι ψεύδονται, καὶ ὅτι προτιμᾷ καλλίτερα νὰ λάβῃ μυρίους θανάτους, παρὰ νὰ ἀρνηθῇ τὴν πίστιν του. Διὰ τοῦτο τὸν ἔκλεισαν εἰς φυλακήν, τὸν ἔφεραν εἰς ἐξέτασιν, καὶ μίαν καὶ δύο καὶ τρεῖς φορὰς καὶ σφοδρῶς τὸν ἐρράβδιζον, καὶ μὲ κολακείας καὶ ὑποσχέσεις πολλῶν δωρεῶν ἠγωνίζοντο νὰ τὸν μεταβάλουν, καὶ μὲ ἀπειλὰς ἄλλων πολλῶν καὶ φρικτῶν βασάνων, ἀλλ’ ὁ ἀθλητὴς τοῦ Χριστοῦ ἐλογίζετο ὅλα ταῦτα παίγνια.
Τέλος πάντων, βλέπων ὁ κριτὴς τὸ στερρὸν καὶ ἀμετάθετον τῆς ἐκείνου γνώμης, ἔδωκε κατ’ αὐτοῦ τὴν ἀπόφασιν τῆς σφαγῆς, καὶ ἀποκεφαλίζεται ὁ μακάριος καὶ λαμβάνει τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον. Τὸ δὲ ἅγιον αὐτοῦ λείψανον ἦτο ἀσκεπὲς ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας καὶ ἀπερριμμένον ἐκεῖ ὅπου ἦτο πολλῶν σκύλων καταφύγιον, κανεὶς δὲ ἀπὸ τοὺς κύνας δὲν ἐπλησίασεν εἰς αὐτό. Ἔτυχε δὲ κατὰ τὴν ἑσπέραν τῆς αὐτῆς ἡμέρας νὰ ἀποκεφαλίσουν καὶ δύο καταδίκους Ὀθωμανούς, μὴ ἔχοντες δὲ καιρὸν νὰ ἐνταφιάσουν τὰ σώματά των, τὰ ἄφησαν ἕως τὸ πρωΐ, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν νύκτα κατέσχισαν αὐτὰ καὶ τὰ κατέφαγον οἱ κύνες. Οἱ δὲ Τοῦρκοι ἔλεγον, ὅτι τοῦ μὲν Μάρτυρος τὸ σῶμα ἀποστρεφόμενοι οἱ σκύλοι δὲν τὸ ἔφαγον, τῶν δὲ Τούρκων τὰ σώματα ὡς γλυκέα καὶ νόστιμα κατέφαγον. Μετὰ δὲ τὴν τρίτην ἡμέραν ἀδείᾳ τοῦ κριτοῦ ἐπῆραν οἱ Χριστιανοὶ τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου καὶ τὸ ἐνεταφίασαν ἐντίμως εἰς τὴν Ἁγίαν Παρασκευήν.