ΚΑΤΑ τοὺς χρόνους τοῦ Προφήτου Μωϋσέως ἐχρημάτισε μάντις τις, ὀνομαζόμενος Βαλαάμ, κατοικῶν είς τὴν χώραν τῶν Περσῶν, καὶ ἐν ᾧ ἐμαντεύετο καὶ προέλεγε καὶ ἄλλα πολλά, εἶπε καὶ τοῦτο· «Θέλει ἀνατείλει εἷς Ἀστὴρ ἀπὸ τὸ γένος τοῦ Ἰακώβ, καὶ θέλει συντρίψει τοὺς ἀρχηγοὺς τοῦ Μωὰβ» (Ἀριθ. κδ’ 17). Τὴν προφητείαν λοιπὸν ταύτην ἐνθυμούμενοι κατὰ διαδοχὴν οἱ μάντεις καὶ μάγοι τῆς Περσίας, ἐδίδασκον αὐτὴν εἰς τοὺς βασιλεῖς τῶν Περσῶν· ὅθεν παρετήρουν πότε θὰ ἔβλεπον τοιοῦτον Ἀστέρα. Καὶ λοιπὸν βλέποντες αὐτὸν ὡς ἀστρονόμοι, ὅτι δὲν ἔκαμε τὴν κίνησίν του ἀπὸ ἀνατολῶν εἰς δυσμάς, καθὼς οἱ ἄλλοι ἀστέρες, ἀλλὰ ἀπὸ ἄρκτου εἰς μεσημβρίαν (καθότι ἡ Περσία μὲν κεῖται πρὸς βορρᾶν, ἡ δὲ Ἱερουσαλὴμ πρὸς νότον), τοῦτον περιεργασθέντες, ἐγνώρισαν ὅτι αὐτὸς δηλοῖ γέννησιν μεγάλου Βασιλέως, καὶ ἀκολουθήσαντες τὸν Ἀστέρα ἦλθον εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα λέγοντες· «Ποῦ εἶναι ὁ Βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων ὁ ὁποῖος ἐγεννήθη;» (Ματθ. β’ 2).
Ἀκούσας τοῦτο ὁ Ἡρῴδης ἐταράχθη, καὶ συνάξας ὅλους τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τῶν Ἰουδαίων, ἐρωτᾷ νὰ μάθῃ ποῦ λέγει ἡ Γραφὴ ὅτι γεννᾶται ὁ Χριστός. Ἐκεῖνοι δὲ εἶπον εἰς αύτόν, ὅτι εἰς τὴν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας. Ἔπειτα καλέσας κρυφίως τοὺς Μάγους εἶπεν εἰς αὐτούς· «Ὑπάγετε καὶ ἐξετάσατε καλῶς περὶ τοῦ παιδίου, καὶ ὅταν τὸ εὕρητε, φανερώσατε καὶ εἰς ἐμέ, ὅπως ἔλθω καὶ ἐγὼ νὰ τὸ προσκυνήσω» (Ματθ. β’ 8). Τοῦτο δὲ τὸ ἔλεγε δολίως, ἵνα μάθῃ ποῦ εὑρίσκεται καὶ ἀκολούθως ἀποστείλῃ καὶ φονεύσῃ αὐτό. Οἱ δὲ Μάγοι εὑρόντες τὸν Χριστὸν διὰ τοῦ Ἀστέρος, ἔπεσον καὶ προσεκύνησαν Αὐτὸν [1]. Ἀνοίξαντες τότε τοὺς θησαυρούς των, προσέφεραν εἰς αὐτὸν δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν· μετὰ δὲ τὴν προσκύνησιν ἐπανῆλθον εἰς τὴν χώραν των, χωρὶς νὰ ὑπάγωσιν εἰς τὸν Ἡρῴδην νὰ τὸν εἰδοποιήσωσι, καθὼς Ἄγγελος Κυρίου φανεὶς κατ’ ὄναρ τοὺς παρήγγειλεν.
Ἰδὼν ὁ Ἡρῴδης, ὅτι ἐνεπαίχθη ὑπὸ τῶν Μάγων, ἔστειλε τὰ στρατεύματά του καὶ ἐφόνευσαν ὅλα τὰ βρέφη, ὅσα ἦσαν εἰς Βηθλεὲμ ἀπὸ δύο ἐτῶν καὶ κατωτέρω. Διὰ τοῦτο ἀπεστάλη Ἄγγελος ἐκ Θεοῦ καὶ εἶπεν εἰς τὸν Ἰωσήφ· «Ἐγέρθητι, καὶ παραλαβὼν τὸ παιδίον καὶ τὴν Μητέρα αὐτοῦ, ὕπαγε εἰς τὴν Αἴγυπτον» (Ματθ. β’ 13). Ὁ δὲ Ἰωσὴφ ἐποίησε κατὰ τὴν παραγγελίαν τοῦ Ἀγγέλου, καθὼς ταῦτα πάντα ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ἐν κεφαλαίῳ δευτέρῳ.
Ὑποσημειώσεις
[1] Διαφωνία σοβαρὰ ὑφίσταται μεταξὺ τῶ διαφόρων ἑρμηνευτῶν περὶ τοῦ τόπου καὶ τοῦ χρόνου ἐν οἷς οἱ Μάγοι οὗτοι προσεκύνησαν τὸν Χριστόν. Καὶ ἄλλοι μὲν ἐκ τούτων, ὡς ὁ θεῖος Χρυσόστομος, ὁ Θεοφύλακτος, ὁ Ἀθηνῶν Μελέτιος, ὅστις καὶ φέρει συμφώνους εἰς τοῦτο τὸν Ἰουστῖνον, τὸν Ἀθανάσιον, τὸν Δαμασκηνὸν Ἰωάννην καὶ ἄλλους, ὑποστηρίζουσιν ὅτι οἱ Μάγοι εὗρον καὶ προσεκύνησαν τὸν Χριστὸν νεογέννητον εἰς τὰ σπάργανα καὶ ἐν τῷ σπηλαίῳ, ἐπειδὴ καὶ ὁ Ἀστὴρ ἐφάνη εἰς αὐτοὺς πρὸ τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως. Ἄλλοι δέ, ὡς ὁ θεῖος Ἐπιφάνιος (αἱρέσει ναʹ καὶ νβʹ), ὁ Ἱερώνυμος (ἐν τοῖς κατ’ Εὐσέβιον τὸν Παμφίλου Χρονικοῖς), Ἱππόλυτος ὁ Θηβαῖος (ἐν τῷ Χρονικῷ Συντάγματι), Νικηφόρος ὁ Κάλλιστος (βιβλίῳ αʹ κεφ. ιγʹ), Νικήτας ὁ Σερρῶν (ἐν τῇ σειρᾷ τοῦ κατὰ Ματθαῖον) καὶ ἄλλοι νεώτεροι ἀποφαίνονται ὅτι οἱ Μάγοι ἔφθασαν εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ δύο σχεδὸν ἔτη μετὰ ἀπὸ τὴν Γέννησιν τοῦ Κυρίου, καθότι ὁ Ἀστὴρ ἐφάνη εἰς αὐτοὺς κατ’ αὐτὴν ταύτην τὴν κυρίαν ἡμέραν καθ’ ἣν ἐγεννήθη ὁ Χριστός. Μετὰ τῶν δευτέρων τούτων συντασσόμενος καὶ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης παραθέτει τὰ ὑπ’ αὐτῶν προβαλλόμενα περιστατικὰ τὰ συντείνοντα εἰς ἐπιβεβαίωσιν τῆς ἀπόψεώς των ταύτης ἔχοντα ὡς ἑξῆς:
«αʹ) Ἂν οἱ Μάγοι προσεκύνησαν τὸν Χριστὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ πρὸ τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν τοῦ καθαρισμοῦ τῆς Ὑπεράγνου Μαρίας, πῶς ἀκινδύνως προσεφέρθη τὸ Παιδίον εἰς τὸν Ναὸν μετὰ τὴν φυγὴν τῶν Μάγων, ἐν ᾧ ὁ Ἡρώδης ἐταράττετο μὲ ὅλα τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ ἐζήτουν ἐπιμελῶς νὰ εὕρουν καὶ νὰ φονεύσουν τὸ Βρέφος; βʹ) Ἂν οἱ Μάγοι εὗρον τὸν Χριστὸν εἰς τὸ σπήλαιον, πῶς ὁ Ματθαῖος λέγει, ὅτι εὗρον τὸ Παιδίον εἰς τὴν οἰκίαν; γʹ) Ἂν ὁ Ἀστὴρ ἐφάνη πρὸ τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, ὡς λέγουν οἱ πρῶτοι καὶ οἱ Μάγοι προσεκύνησαν τὸν Χριστὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ, ἔπρεπεν ὁ Ἡρῴδης νὰ θανατώσῃ οὐχὶ τὰ πρὸ δύο σχεδὸν ἐτῶν γεννηθέντα βρέφη, ἀλλὰ τὰ νεογέννητα. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἠρῴδης ἐθανάτωσε τὰ ἀπὸ διετοῦς καὶ κατωτέρω βρέφη «κατὰ τὸν χρόνον, ὃν ἠκρίβωσε παρὰ τῶν Μάγων», ὡς λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος (Ματθ. βʹ 16), ἕπεται ὅτι ὁ μὲν Ἀστὴρ ἐφάνη εἰς τοὺς Μάγους κατ’ αὐτὴν ταύτην τὴν ἡμέραν, καθ᾽ ἣν ἐγεννήθη ὁ Κύριος, οἱ δὲ Μάγοι μετὰ δύο σχεδὸν ἔτη ἦλθον εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ προσεκύνησαν τὸν Χριστόν. Δικαιολογοῦντες πάλιν οἱ πρῶτοι τὴν γνώμην των λέγουν· «Ἂν οἱ Μάγοι ἦλθον μετὰ δύο σχεδὸν ἔτη εἰς Ἱεροσόλυμα, πῶς προσεκύνησαν τὸ θεῖον Βρέφος εἰς τὴν Βηθλεέμ, ἐφ’ ὅσον εὑρίσκετο μὲ τοὺς γονεῖς του εἰς τὴν Ναζαρὲτ καὶ ὄχι εἰς τὴν Βηθλεέμ;».
«Τὴν ἀπορίαν ταύτην (συνεχίζει ὁ Ὅσιος Νικόδημος) λύοντες οἱ δεύτεροι λέγουν, ὅτι οἱ γονεῖς τοῦ Κυρίου, ἔχοντες μεθ’ ἑαυτῶν καὶ τὸν Κύριον, μετέβησαν ἀπὸ τὴν Ναζαρὲτ εἰς τὴν Βηθλεέμ, ἐπειδή, ὡς γράφει ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς, συνήθειαν εἶχον νὰ ἀναβαίνωσιν εἰς Ἱεροσόλυμα οἱ γονεῖς τοῦ Κυρίου κατὰ τὴν ἑορτὴν τοῦ Πάσχα, ἥτις ἐτελεῖτο κατὰ τὸν Μάρτιον ἢ Ἀπρίλιον μῆνα. Κατὰ τὸν καιρὸν λοιπὸν αὐτὸν κατέλυσαν μὲν οἱ γονεῖς τοῦ Κυρίου εἰς τὴν πατρίδα των Βηθλεέμ, οἱ δὲ Μάγοι, εὑρόντες αὐτὸν ἐκεῖ, τὸν προσεκύνησαν καὶ μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τῶν Μάγων, εὐθὺς καὶ ὁ Κύριος μετὰ τῶν γονέων του κατέβη εἰς Αἴγυπτον. Αὕτη εἰναι ἡ μᾶλλον παραδεκτὴ καὶ πιθανωτέρα ἄποψις, ἡ τῶν δευτέρων δηλαδή, ὡς σύμφωνος κατὰ πάντα καὶ ὡς συμβιβαζομένη πρὸς τοὺς θείους χρησμοὺς τῶν Εὐαγγελιστῶν. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Εὐγένιος ὁ Βούλγαρις εἰς τὴν «Ἑκατονταετηρίδα» του καὶ Νικηφόρος ὁ Θεοτόκης εἰς τὴν ἑρμηνείαν τοῦ Εὐαγγελίου τῆς μετὰ τὴν Χριστοῦ Γέννησιν Κυριακῆς, ταύτην ἐγκρίνουσιν. Ἂν δὲ καὶ ὁ αὐτὸς Νικηφόρος Θεοτόκης λέγει, ὅτι πιθανὰ εἶναι καὶ αὐτὰ τὰ ὁποῖα γράφει ὁ Συναξαριστὴς ἐδῶ, ὅστις κατ’ αὐτὴν τὴν κυρίαν ἡμέραν τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἔταξε καὶ τὴν Προσκύνησιν τῶν Μάγων, τὴν δὲ Φυγὴν εἰς τὴν Αἴγυπτον ἔταξε κατὰ τὴν ἐπιοῦσαν, ὡς καὶ τὴν Βρεφοκτονίαν, κατὰ τὴν τετάρτην ἡμέραν μετὰ ἀπὸ τὴν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν, ἀλλ’ ὅμως κατωτέρω ὁ αὐτὸς Θεοτόκης ἀναιρῶν τὴν πιθανότητα τῶν ἀνωτέρω λέγει, ὅτι τοῦτο μόνον φαίνεται δύσκολον, πῶς δηλονότι ὁ Ἰωσήφ, μετὰ τοῦ Παιδίου καὶ τῆς Μητρὸς αὐτοῦ, ἐπέστρεψαν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ πρὸ τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν, διὰ τὴν εἰς τὸ Ἱερὸν παράστασιν. Ὅθεν θαυμάζω, πῶς σοφὸς ὤν, δὲν ἔλυσε τὴν δυσκολίαν αὐτὴν μὲ τὸν ὡς ἄνω ἐκτεθέντα συμβιβασμόν, ἀλλ’ ἀφῆκε τοὺς ἀναγνώστας του εἰς ἀπορίαν καὶ δεσμόν».
«Τὴν ἀνωτέρω ἐκτεθεῖσαν ἄποψιν τῶν δευτέρων ὄχι ὀλιγώτερον βεβαιοῖ καὶ ὁ ἱστορικὸς λόγος Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ εἰς τὸ Γενέθλιον τοῦ Κυρίου περὶ τῶν ἐν Περσίᾳ γενομένων, τὸν ὁποῖον λόγον ἐπιβεβαιοῖ ὡς γνήσιον ὁ διαληφθεὶς κύριος Νικηφόρος ἐν τῷ δευτέρῳ τόμῳ τῆς Σειρᾶς τῆς Ὀκτατεύχου, ἔνθα ἀναφέρει τὰ ἀνέκδοτα συγγράμματα Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Ταῦτα τὰ ἐν Περσίᾳ γενόμενα ἀναφέρει καὶ ὁ Σιναΐτης Ἀναστάσιος, ὅστις ἦτο παρὼν κατὰ τὴν ἐν Περσίᾳ γενομένην Σύνοδον τῶν ἑκατὸν καὶ πλέον Ἐπισκόπων καὶ πολλῶν Ἀρχιμανδριτῶν, ὅτε ἐγένετο φιλονικία μεταξὺ Ἑλλήνων, Χριστιανῶν καὶ Ἑβραίων καὶ ὁ φιλόσοφος Ἀφροδιτιανὸς διηγήθη ταῦτα ἐπὶ τῆς Συνόδου. Φέρουσι δὲ ταῦτα τὴν ἑξῆς ἐπιγραφήν· «Ἀναστασίου Πατριάρχου Θεουπόλεως ἐξήγησις περὶ τῶν ἐν Περσίδι πραχθέντων». Ἐκ τούτου λοιπὸν δῆλον γίνεται, ὅτι ὁ Συναξαριστὴς Μαυρίκιος διατάσσων ἐδῶ κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας τὴν Προσκύνησιν τῶν Μάγων καὶ τὴν Φυγὴν τῆς Θεοτόκου εἰς Αἴγυπτον καὶ τὴν Βρεφοκτονίαν τοῦ Ἡρῴδου, τὴν μνήμην μόνον αὐτῶν ἀναφέρει καὶ οὐχὶ ὅτι ἔγιναν αὐτὰ κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας. Καθὼς καὶ ἡ Ἐκκλησία, ἐν τῷ Σαββάτῳ τοῦ Λαζάρου, τὴν μνήμην μόνην τῆς Ἐγέρσεως τοῦ Λαζάρου ἀναφέρει καὶ ἑορτάζει, οὐχὶ δὲ τὸν χρόνον καὶ τὴν ἡμέραν, καθ’ ἣν αὕτη ἐγένετο· ἐπειδὴ αὐτὴ πρὸ πολλῶν ἡμερῶν πραγματικῶς συνέβη ὡς βεβαιοῖ ὁ Ἰωάννης (ἐν κεφ. ιαʹ) καὶ ὁ βουλόμενος νὰ βεβαιωθῇ, ὅτι ὁ λόγος μας οὗτος (συνεχίζει λέγων ὁ Ὅσιος Νικόδημος) ἔχεται ἀληθείας, ἂς ἀναγνώσῃ τὸ ρηθὲν αὐτὸ τοῦ Ἰωάννου κεφάλαιον ὁλόκληρον».