ΜΙΧΑΗΛ ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν ἦτο ἐκ τῆς ἁγίας πόλεως Ἱερουσαλήμ, υἱὸς εὐσεβῶν γονέων. Παιδευθεὶς καὶ μαθὼν δὲ εἰς τὸ ἄκρον τὴν τε ἔξω σοφίαν τῶν Ἑλλήνων καὶ τὴν ἰδικήν μας, ἔγινε Μοναχός ἀλλὰ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ μετὰ τῶν θυγατέρων της ἐκουρεύθη Μοναχὴ εἰς Μοναστήριον γυναικεῖον, ἀφοῦ ἀπέθανεν ὁ πατήρ του. Ἐπειδὴ δὲ καλῶς καὶ θεοφιλῶς ὁ θεῖος οὗτος Μιχαὴλ ἐπολιτεύθη ὑποβάλλων τὸν ἑαυτόν του εἰς πᾶσαν σκληραγωγίαν, χειροτονεῖται Πρεσβύτερος. Ἔπειτα εὑρὼν ἥσυχον σπήλαιον, εἰσέρχεται εἰς αὐτὸ ὅταν οἱ Ἅγιοι Θεόδωρος καὶ Θεοφάνης οἱ Ὁμολογηταὶ καὶ Γραπτοὶ [1] ἔγιναν Ἱερεῖς καὶ λειτουργοὶ τοῦ Κυρίου καὶ ἐπῆγαν πρὸς τὸν Ὅσιον Μιχαήλ [2], ὁ ὁποῖος καθίσταται παρὰ τοῦ Ἱεροσολύμων Σύγκελλος. Ἀπεστάλησαν δέ ποτε καὶ οἱ τρεῖς οὗτοι Ὅσιοι εἰς τὴν Ρώμην ἀπὸ τὸν Πατριάρχην Ἱεροσολύμων δι’ ἀναγκαίαν τινὰ ὑπόθεσιν· πρὸς τούτοις ἀπεστάλησαν καὶ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἵνα παρουσιάσωσι συνοδικάς τινας ἀναφορὰς εἴς τε τὸν βασιλέα Λέοντα Ε’ τὸν Ἀρμένιον καὶ εἰκονομάχον, τὸν βασιλεύσαντα ἐν ἔτει ωιγ’ (813) καὶ εἰς τὸν Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Θεόδοτον.
Οὗτοι λοιπὸν οἱ Ὅσιοι, ὁ Μιχαήλ, ὁ Θεόδωρος καὶ ὁ Θεοφάνης, εὐπειθεῖς εἰς τὸν ἀποστείλαντα Ἱεροσολύμων, ἐπέδωκαν τὰς ἀναφοράς, εἰπόντες καὶ αὐτοὶ ἀφ’ ἑαυτῶν εἰς τοὺς ἀντιλέγοντας πολλὰ δογματικὰ ρήματα. Διό, οἱ μὲν Θεόδωρος καὶ Θεοφάνης ἐξορίζονται ὑπὸ τοῦ Λέοντος τοῦ Ἀρμενίου (813-820)· ὁ δὲ μακάριος Μιχαήλ, μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ του Ἰώβ, ἐκλείσθη εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ Πραιτωρίου καὶ ἁλυσοδεθεὶς ἔπειτα βαρέως ἀπὸ τὸν λαιμὸν ὑπὸ τοῦ βασιλέως Μιχαὴλ τοῦ Τραυλοῦ ἐν ἔτει ωκ’ (820) ἐξορίζεται ὁμοῦ μὲ τὸν μαθητήν του εἰς ἓν Μοναστήριον τῆς Πλουσιάδος. Ὅθεν ἐκ τῆς πολλῆς κακοπαθείας ἔλαβον ἐπίχυσιν οἱ ὀφθαλμοί του καὶ τὸ σῶμά του ἐκυρτώθη· μόλον τοῦτο ὁ ἀοίδιμος ἵστατο ὡς ἀδάμας γενναῖος καὶ ἀνίκητος.
Ὅταν δὲ ἔλαβον τὴν βασιλείαν ἡ Θεοδώρα καὶ Μιχαὴλ ὁ υἱός της, ἐν ἔτει ωμβ’ (842), καὶ πᾶς τις ἐτίμα καὶ προσεκύνει παρρησίᾳ τὰς ἁγίας Εἰκόνας, τότε καὶ οἱ εὑρισκόμενοι εἰς τὰς ἐξορίας ἀνεκλήθησαν καὶ μεγάλων ἠξιοῦντο τιμῶν, ὁ δὲ θεῖος οὗτος καὶ Ὁμολογητὴς Μιχαὴλ παρεκινεῖτο ὑπὸ τῆς βασιλίσσης Θεοδώρας νὰ δεχθῇ τὸ ἀξίωμα τῆς πατριαρχείας τῆς Κωνσταντινουπόλεως· ἐπειδὴ ὅμως οὗτος δὲν ἐπείσθη, Πατριάρχης μὲν προεχειρίσθη ὁ θεῖος Μεθόδιος, ὁ δὲ Μιχαὴλ προβάλλεται καὶ πάλιν Σύγκελλος καὶ λαμβάνει τὸ ἐκεῖ μεγαλώτατον Μοναστήριον ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν του καὶ πρὸς ἀνάπαυσίν του. Ὅθεν εὐσεβῶς καὶ θεαρέστως τὸν λοιπὸν χρόνον τῆς ζωῆς του διανύσας καὶ φθάσας ἕως εἰς τὸ ὀγδοηκοστὸν πέμπτον ἔτος τῆς ἡλικίας του, ἐν εἰρήνῃ μετέστη πρὸς Κύριον, ἵνα τύχῃ παρ’ αὐτοῦ τοῦ τῆς ὁμολογίας ἀφθάρτου στεφάνου.
Ὑποσημειώσεις
[1] Ἐκ τῶν Ἁγίων τούτων ὁ μὲν Ἅγιος Θεόδωρος ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως κατὰ τὴν κζʹ (27ην) τοῦ παρόντος Δεκεμβρίου, ὁ δὲ Ἅγιος Θεοφάνης, κατὰ τὴν ιαʹ (11ην) Ὀκτωβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).
[2] Ὁ δὲ Δοσίθεος Ἱεροσολύμων λέγει, ὅτι οἱ Γραπτοὶ οὗτοι ἦσαν μαθηταὶ τοῦ Μιχαὴλ τούτου τοῦ Συγκέλλου (σελ. 694 τῆς Δωδεκαβίβλου). Ὁ Μιχαὴλ οὗτος ἔχει γράψει καὶ ἐγκώμια γλαφυρὰ εἰς τὸν Ἅγιον Διονύσιον τὸν Ἀρεοπαγίτην καὶ εἰς τὸν ὁμώνυμόν του Μιχαὴλ τὸν Ἀρχάγγελον.