Ὑποσημειώσεις
[1] Ἐν τοῖς προλεγομένοις τῆς δεκάτης ἑβδόμης ἐκδόσεως τῆς βίβλου «ᾈσματικὴ Ἀκολουθία καὶ Βίος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος…», περὶ ἧς ἀναφέρομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 339, ὁ σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας καὶ Παξῶν κ. Μεθόδιος, ὁ καὶ ἐκδότης αὐτῆς, κατόπιν ἐμβριθοῦς μελέτης καὶ ἐπισταμένης ἐρεύνης σχετικῶς μὲ τὴν εἰς Κέρκυραν μετακομιδὴν τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος καὶ τὰ ἐπ’ αὐτοῦ διακηρυττόμενα δικαιώματα κυριότητος καὶ νομῆς τῆς οἰκογενείας Καλοχαιρέτη ἀρχικῶς καὶ Βούλγαρη ἐν συνεχείᾳ, λέγει ἐν σελίδι ιζʹ, τὰ ἑξῆς: «Τὸ δὲ Ἱερὸν καὶ Σεβάσμιον Λείψανον τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος δὲν μετεκομίσθη εἰς Κέρκυραν παρὰ τοῦ Ἱερέως Γεωργίου Καλοχαιρέτη, ὡς ἀνακριβῶς ἴσως δὲ καὶ ἐκ λόγων σκοπιμότητος ἀνεγράφη. Ἀλλά, ὡς ἐξάγεται ἐκ Δουκικοῦ Διατάγματος τοῦ Συμβουλίου τῶν Δέκα τῆς Βενετικῆς Δημοκρατίας, ἐκδοθέντος τὴν 14ην Μαίου 1489, τὸ Ἱερὸν Λείψανον τοῦ Ἁγίου, παραλαβὼν αὐτὸ ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, κατ’ ἐφαρμογὴν τοῦ γνωστοῦ ρητοῦ «δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται», μετεκόμισεν εἰς Παραμυθιὰν τῆς Ἠπείρου, ἔνθα καὶ παρέμεινεν ἐπὶ χρονικόν τι διάστημα, ὁ Ἱερεὺς Γρηγόριος Πολύευκτος, ὁ αὐτὸς δὲ ἐκεῖθεν, κατὰ τὸ ἔτος 1956, μετεκόμισεν αὐτὸ εἰς Κέρκυραν. Ὁ αὐτὸς δὲ Γρηγόριος Πολύευκτος, εὑρὼν εἰς Κέρκυραν τὸν Ἱερέα Γεώργιον Καλοχαιρέτην, πρόσφυγα δὲ καὶ τοῦτον καὶ συμπολίτην του, ἐκληροδότησεν (!) εἰς αὐτὸν τὸ Ἱερὸν Λείψανον τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος. Ὁ δὲ Λουκᾶς Καλοχαιρέτης, «υἱὸς τοῦ Ἱερέως Γεωργίου Καλοχαιρέτη, ἐδωρήσατο τῇ ἰδίᾳ ἀνεψιᾷ Ἀσημίνῃ τὸ ἐπὶ τοῦ Λειψάνου μερίδιόν του».
«Οὕτω πως τὸ Ἱερὸν καὶ Σεβάσμιον τοῦ Ἁγίου Λείψανον, ἐξ ὑφαρπαγῆς, κρίμασιν οἷς οἶδε Κύριος, ἐγένετο ὑπὸ Λουκᾶ Καλοχαιρέτη, διὰ δωρητηρίου συμβολαίου συνταχθέντος ἐν Ἄρτῃ κατὰ τὸ ἔτος 1512, ἀντικείμενον προικοδοτήσεως (!), διὰ τῶνδε τῶν λόγων: «ἔτι πάλιν ὁμολογῶ, τὸ Λείψανον τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, ὅπερ εὑρίσκεται εἰς τοὺς Κορφοὺς καὶ κατὰ κληρονομίαν εὑρέθη εἰς ἡμᾶς καὶ εἴχαμεν ἐξουσίαν ἐπιτροπῆς εἰς ἐκεῖνο τὸ Ἅγιον Λείψανον, ἐκείνην τὴν ἐπιτροπὴν καὶ ἐξουσίαν πάλιν χαρίζωμι τῆς ἄνωθεν εἰρημένης Ἀσημίνης τῆς ἀνεψιᾶς μου». Ἡ δὲ Ἀσημίνα, θυγάτηρ τοῦ Φιλίππου, υἱοῦ τοῦ Γεωργίου Καλοχαιρέτη, ἔχουσα προικῴαν νομήν (!) τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου, ἐνυμφεύθη τὸν Σταμάτιον Βούλγαρην. Διὰ διαθήκης δέ, χρονολογουμένης ἀπὸ 25 Νοεμβρίου 1571, ὥρισεν ἵνα τὸ Ἱερὸν Λείψανον τοῦ Ἁγίου διαμένῃ ὡς κληρονομία εἰς τοὺς υἱούς της καὶ τοὺς ἐκ τούτων ἀπογόνους. Ἀλλ’ ὡς εἶναι γνωστόν, τὰ Ἱερὰ Λείψανα καὶ οἱ Ναοὶ, εἶναι «res extra commercium», δῆλαδὴ εἶναι ἀντικείμενον ἐκτὸς συναλλαγῆς ἢ ἐκμεταλλεύσεως».
[2] Ὁ Ἀνδρέας Μάρμορας (Istor. di Corfù p. 262) λέγει ὅτι ὁ Ἱερεὺς Γ. Καλοχαιρέτης παραλαβὼν ἐκ Κωνσταντινουπόλεως τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Σπυρίδωνος καὶ Θεοδώρας μετ’ ἄλλων τεμαχίων Ἁγίων Λειψάνων ἐνέκλεισεν αὐτὰ εἰς δύο σάκκους πληρωθέντας ἀχύρων καὶ ἐπὶ ὑποζυγίου διεβίβασεν αὐτὰ ἀνενόχλητος διὰ τῆς κατεχομένης Ἐλλάδος, πείθων τοὺς ἀπαντῶντας αὐτὸν ὅτι μετέφερεν ἁπλῆν κτηνοτροφήν.
[3] Ἐκ τοῦ αὐτοῦ ὡς ἄνω βιβλίου «ᾈσματικὴ Ἀκολουθία καὶ Βίος τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος…» (σελ. 8) παραλαμβάνομεν καὶ τὰ ἑξῆς: «Κατ᾽ ἀρχὰς (τὸ ἱερώτατον τοῦ Ἁγίου Λείψανον) κατετέθη ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, κειμένῳ παρὰ τοὺς ὁμωνύμους προμαχῶνας τῆς πόλεως καὶ κατόπιν τῷ 1808 ὑπὸ τῶν Γάλλων κατεδαφισθέντι. Ἐκεῖ ἐναπέκειτο καὶ τὸ τῆς Ἁγίας Θεοδώρας Λείψανον. Ἐντεῦθεν μετηνέχθησαν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Λαζάρου, κείμενον παρὰ τὸ προάστιον Ἅγιος Ρόκκος (San Rocco). Ὅτε δὲ κατηδαφίσθησαν αἱ ἐκτὸς τῆς πόλεως οἰκίαι καὶ Ἐκκλησίαι, ὅπως ἐγερθῶσιν ἐκεῖ τείχη, μετηνέχθησαν τὸ μὲν λείψανον τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ταξιάρχου Μιχαὴλ (1489) τὸ δὲ τῆς Ἁγίας Θεοδώρας εἰς τὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου. (Ἐκεῖ τὸ τῆς Ἁγίας Θεοδώρας ἔμεινε μέχρι τοῦ 1740 ὅτε μετηνέχθη εἰς τὸν τῆς Κοινότητος Ναὸν τοῦ Ταξιάρχου. Τῷ 1841, ἀνοικοδομηθείσης τῆς Ἐκκλησίας Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης καὶ ὁρισθείσης Μητροπολιτικῆς Ἐκκλησίας, μετετέθη ἐκεῖ καὶ τὸ Λείψανον, ὅπου καὶ νῦν ἀπόκειται)».
«Ὁ Σταμάτιος Βούλγαρης, δύο ἔτη μετὰ τὸν γάμον του, τῷ 1527, ἔλαβεν ἄδειαν παρὰ τοῦ Βαΐλου τῆς Κερκύρας Νικολάου Βραγαδίνου, ὅπως κτίσῃ ἴδιον Ναὸν τοῦ Ἁγίου ἐν τῷ προαστίῳ τῆς πόλεως παρὰ τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Λαζάρου, οὐχὶ μακρὰν τῶν νῦν σῳζομένων πρὸς τὸ νέον φρούριον προμαχώνων τῆς πόλεως. Τὸ Λείψανον μετηνέχθη ἐν τῷ νεοδμήτῳ Ναῷ τῷ 1531, μετὰ μακρὸν δικαστικὸν ἀγῶνα πρὸς τοὺς Συνδίκους τῆς πόλεως, προτιμῶντας νὰ μένῃ τοῦτο ἐν τῷ τῆς Κοινότητος Ναῷ τοῦ Ταξιάρχου. Κατὰ τὴν ἐν ἔτει 1537 ἐπίθεσιν κατὰ τῆς νήσου τοῦ Σουλτὰν Σουλεϊμάν, μετηνέχθη τὸ Λείψανον προσωρινῶς, ὅπως ἐξασφαλισθῇ, εἰς τὸ ἐν τῷ παλαιῷ φρουρίῳ παρεκκλήσιον τῶν Ἁγίων Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ, ἔνθα προσέφυγε καὶ ἡ οἰκογένεια Βούλγαρη. Τῷ 1557 οἱ Ἀρτέμιος καὶ Νικόλαος Βούλγαρης ἠναγκάσθησαν νὰ μεταφέρωσιν αὐτὸ καὶ τὰ σκεύη τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος εἰς τὸν ἐν τῷ προαστίῳ Γαρίτσης Ναὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, διότι ἡ ἑνετικὴ ἀρχὴ κατηδάφισε τὸν Ναὸν ἐκεῖνον, πρὸς οἰκοδομὴν τῶν ὀχυρωμάτων τῆς πόλεως. Εἰς ἀντάλλαγμα παρεχωρήθησαν αὐτοῖς ἕτερα γήπεδα, ἐφ’ ὧν κατόπιν ἀνηγέρθη ὁ νῦν ὑπάρχων τοῦ Ἁγίου Ναός, ὅστις ἐγκαινιασθεὶς τῷ 1589 συνεπληρώθη ἐξ ὁλοκλήρου τῷ 1594 καὶ ἐν ᾧ εἶναι κατατεθειμένον τὸ Λείψανον».
«Τὸ Λείψανον δὶς τοῦ ἔτους ἐκτίθεται εἰς κοινὴν προσκύνησιν ἐν τῷ Ναῷ ἐπὶ τρεῖς μὲν ἡμέρας κατὰ τὴν ἑορτὴν (11-13 Δεκεμβρίου), τέσσαρας δὲ τὸ Πάσχα (Μ. Σάββατον ἕως Τρίτην τῆς Διακαινησίμου). Πανταχόθεν οἱ Χριστιανοὶ μετὰ Τήλου καὶ πολλῶν καὶ πλουσίων ἀναθημάτων προστρέχουσιν ἡμέρας καὶ νυκτός, τελουμένων ἀγρυπνιῶν. Τῇ 12ῃ Δεκεμβρίου καὶ τῇ Τρίτῃ τοῦ Πάσχα ὁ Ἱεροκήρυξ ἐκφωνεῖ μετὰ τὴν Λειτουργίαν κατάλληλον ἐγκώμιον».
«Λιτανεῖαι τοῦ Λειψάνου γίνονται ἐνιαυσίως τέσσαρες. Πρώτη τῇ 11ῃ Αὐγούστου, εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἐν ἔτει 1716 λυτρώσεως τῆς νήσου ἐκ τῆς τῶν Τούρκων πολιορκίας. Δευτέρα, τῇ αʹ Κυριακῇ τοῦ Νοεμβρίου, θεσπισθεῖσα ἀπὸ τοῦ ἔτους 1673 ὑπὸ τῆς ἑνετικῆς ἀρχῆς, ἕνεκα τῆς κατὰ τὸ ἔτος ἐκεῖνο ἐνσκησάσης πανώλους. Τρίτη, τὸ Μ. Σάββατον, ἐκ παλαιῶν χρόνων τελουμένη, ἕνεκα τῆς κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ Πάσχα ἐγκαίρου ἀφίξεως σιτοφόρου πλοίου, δι’ ἧς ἡ Κέρκυρα ἀπηλλάγη, θείᾳ συνάρσει, σιτοδείας, ἀπειλούσης ὄλεθρον. Ἡ τετάρτη εἶναι ἡ μεγαλοπρεπεστέρα καὶ διαρκεστέρα πασῶν, περιερχομένη τὴν πόλιν ἅπασαν τελεῖται δὲ τῇ Κυριακῇ τῶν Βαΐων, ἐπίσης εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἐνσκηψάσης τῷ 1630 πανώλους. Μέχρι τοῦ 1605 τὸ Λείψανον λιτανευόμενον ἐφέρετο ἀσκεπές, εἰς τὰς ἀγκάλας βασταζόμενον ὑπὸ ἑνὸς μόνου Ἱερέως. Τοῦ τρόπου τούτου θεωρηθέντος ἀπρεποῦς ἐκομίσθη ἐκ Βενετίας, δαπάνῃ Θωμᾶ Μοτσάνεγα, θήκῃ ἀργύρῳ καὶ χρυσῷ πεποικιλμένη, καὶ ἐν μέρει κρυστάλλῳ κεκαλυμμένη, ἐν ᾗ ἀπετέθη τὸ Λείψανον, καὶ ἥτις φυλάσσεται ἐντὸς τῆς ἐξωτερικῆς μεγάλης ἀργυρᾶς Λάρνακος. Αἱ λιτανεῖαι τῆς θήκης, φερομένης ὑπὸ Ἱερέων, τελοῦνται μεγαλοπρεπῶς. Ἐπὶ Ἑνετῶν παρηκολούθουν αὐτὰς αἰ δημόσιαι ἀρχαὶ ἅπασαι καὶ πολλάκις καὶ ὁ Λατινεπίσκοπος, λαμπαδηφοροῦντες. Ἄλλοτε, ἐκ τῶν τεσσάρων Ἱερέων τῶν βασταζόντων τὴν θήκην, δύο ἦσαν ἐκ τῆς κτητορικῆς οἰκογενείας Βούλγαρη καὶ δύο ἐκ τοῦ Μοναχικοῦ τάγματος τοῦ Ἁγίου Βασιλείου (διότι δῆθεν ὁ Ἅγιος ἀνῆκεν εἰς αὐτό). Ἡ μεγαλοπρέπεια ἐξηκολούθησε καὶ ἐπὶ Γάλλων καὶ ἐπὶ Ἄγγλων καὶ μετὰ τὴν Ἕνωσιν».
[4] Ἡ ἀνάμνησις τοῦ θαύματος τούτου πανηγυρίζεται τῇ 13ῃ Ἰουλίου.
[5] Βλέπε περὶ τούτου ἐν τόμῳ Ηʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ὅτε ἐπιτελεῖται ἡ μνήμη αὐτοῦ τῇ ιαʹ (11ῃ) Αὐγούστου.
[6] Ν. Θεοτόκης, «Λόγος περὶ ἀρετῆς», ἐκδ. Λειψίας, ἔτει 1760.
[7] Ἕως ἐδῶ εἶναι τὰ προστεθέντα εἰς τὴν ἐν Κερκύρᾳ ἔκδοσιν τοῦ ἔτους 1847 ὑπὸ Τζεϊμπέντη.
