ΖΑΚΧΑΙΟΣ ὁ Ἅγιος τοῦ Χριστοῦ Ἀπόστολος ἦτο ὁ σπουδαῖος καὶ πλούσιος ἐκεῖνος ἀρχιτελώνης, περὶ τοῦ ὁποίου ὁμιλεῖ ὁ θεῖος Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κατ’ αὐτὸν Εὐαγγέλιον (ιθ’ 1-10), διωρισμένος ὢν εἰς τὸ ἀξίωμα τοῦ ἀρχιτελώνου ὑπὸ τῶν Ρωμαίων. Οὗτος, ὡς μανθάνομεν ἐκ τῆς περικοπῆς ταύτης τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ἐπειδὴ ἦτο πολὺ μικρὸς κατὰ τὸ ἀνάστημα καὶ δὲν ἠδύνατο ἕνεκεν τοῦ συρρεύσαντος πλήθους νὰ ἴδῃ διὰ τῶν ἰδίων αὐτοῦ ὀφθαλμῶν, ὡς ἐπόθει, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν διερχόμενον ἐκ τῆς Ἱεριχοῦς, ἀνέβη ἐπί τινος συκομορέας, ὅπως ἴδῃ αὐτόν. Τὴν προαίρεσιν ταύτην τοῦ Ζακχαίου καὶ τὴν εἰλικρινῆ αὐτοῦ πίστιν γνωρίσας ὁ Κύριος, κατὰ τὴν ἐκεῖθεν διέλευσίν του, ἐκάλεσε τοῦτον ἐξ ὀνόματος καὶ τοῦ ἀνεκοίνωσε τὴν πρόθεσίν του νὰ φιλοξενηθῇ εἰς τὸν οἶκον του, εἰπὼν πρὸς αὐτόν· «Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι· σήμερον γὰρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι» (Λουκ. ιθ’ 5).
Τὴν πρότασιν ταύτην τοῦ Κυρίου ἀποδεχθεὶς ὁλοψύχως ὁ Ζακχαῖος ἔσπευσε μετὰ χαρᾶς καὶ ὑπεδέχθη Αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον του, ὅπου καὶ τὸν ἐφιλοξένησε μετὰ πάσης προθυμίας. Ὄχι δὲ μόνον ὅτι πιστεύσας ὁλοψύχως εἰς τὸν Χριστὸν ἐφιλοξένησεν Αὐτὸν μετ’ ἰδιαζούσης προθυμίας, ἀλλὰ καὶ μετανοήσας ἐμπράκτως διὰ τὰ πρότερα ἁμαρτήματά του εἶπε πρὸς τὸν Κύριον· «Ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα ἀποδίδωμι τετραπλοῦν» (Λουκ. ιθ’ 8). Καὶ ναὶ μὲν οἱ Ἰουδαῖοι δυσφορήσαντες «διεγόγγυζον λέγοντες, ὅτι παρὰ ἁμαρτωλῷ ἀνδρὶ εἰσῆλθε καταλῦσαι» (Λουκ. ιθ’ 7), ὅμως ὁ καρδιογνώστης Κύριος τὴν προαίρεσιν αὐτοῦ βλέπων καὶ τὴν δύναμιν τῆς μετανοίας ἐκτιμῶν συνεχώρησε καὶ ηὐλόγησεν αὐτόν, καὶ ὅλον τὸν οἶκον αὐτοῦ, εἰπών· «Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τοῦτο ἐγένετο, καθότι καὶ αὐτὸς υἱὸς Ἀβραάμ ἐστιν» (Λουκ. ιθ’ 9).
Ἡ κατὰ τοιοῦτον τρόπον ἐκδηλωθεῖσα ἐπιστροφὴ τοῦ Ζακχαίου παρέχει εἰς ἡμᾶς δύο σπουδαῖα διδάγματα. Πρῶτον μὲν τὴν εὐσπλαγχνίαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ σημεῖα τῆς εἰλικρινοῦς καὶ ἐμπράκτου μετανοίας, δεύτερον δὲ ὅτι ἡ κατὰ δύναμιν διόρθωσις τοῦ κακοῦ εἶναι ἀναπόσπαστος ἀπόδειξις εἰλικρινοῦς μετανοίας. Διὰ τοῦ τρόπου τούτου ὁ καλὸς Ζακχαῖος ὑπερέβαλεν εἰς γενναιοδωρίαν τὰς ἐπιταγὰς τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου (Ἀριθμ. ε’ 7), διὸ καὶ ἠξιώθη τῆς εὐλογίας τοῦ Κυρίου.
Μετὰ τὸ Πάθος, τὴν Ἀνάστασιν καὶ τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου ὁ Ζακχαῖος ἠκολούθησεν, ὡς λέγεται, τὸν θεῖον Ἀπόστολον Πέτρον ὑπὸ τοῦ ὁποίου καὶ ἐχειροτονήθη μετὰ ταῦτα Ἐπίσκοπος Καισαρείας.